Гурвалжин зангилааны торгон үзүүр
Шархүүг хэлтсийн дарга, дэд хурандаа Соном дуудуулан уулзлаа. Шархүү шалан дээрээ эрээн хивс дэвссэн, хуучивтар царс модон тавилгатай даргынхаа тасалгаанд зөвшөөрөл авч орсон дороо номхон зогсож:Дэд хурандаа таны дуудсан ёсоор ахмад Шархүү ирлээ гэж мэдэгдвэл Соном дарга:
Наашаа суу гэж өмнөх суудлаа заалаа. Тэд бие биеэ харан хэсэг зуур суувал:
Ажил их байна уу гэж дэд хурандаа ам нээж,
Чи юуг гол болгон ажиллаж байна вэ хэмээн өөрөө мэдсээр байгаа зүйлээ лавлан асууж, Шархүүгийн нүүр өөд тайван харцаар ширтэв. Соном дарга ямар ч яаруу, чухал ажил тулгаран ирэхэд түймрийн дохио өгөлгүй, ямагт тайван байж чаддаг онцлогтой. Тэгээд ч түүнийг “Тайван Соном” гэж нөхөд нь хэлдэг.
Дэд хурандаа! Би Лю овогт луухааныг хөнөөсөн этгээдүүдийг мөрдөх ажилд оролцон гүйж байна. Түүнийг гаргаж ирвэл нэг их том хэргийн зангилааны торгон үзүүр бидний гарт орж ирэх учиртай. Шагдар гэдэг оргон зайлсан этгээдийн эндэх уяаны үзүүрийг бас олох гэж хайж байна. Мэдээжийн тэр бүхэн хүн чулууны мөртэй холбоотой байх ёстой. Ийм хэргүүд дээр голлон анхаарч яваа.
Тийм ээ. Тэр хэргүүд чинь бүгд л “Хүн чулууны мөрөөр” явж байгаа зүйл биз. Үүнээс гадна өөр нэг шинэ хэргийн сэжүүр бидний сэтгэлд тэмтрэгдэж байна даа, нөхөр ахмад аа гэж дэд хурандаа хэлэв.
Нөхөр дэд хурандаа! Та эмийн ...-р санд худалдагдсан хоёр төрлийн эмний тухай хэлж байна уу гэж Шархүү бодлогоширсон царай гарган асуув.
Тийм. Чи тэр эмийн явдлыг яаж мэдээ вэ? Чи хаанаас сэдэж мэдээ вэ?
Би эм судлалын сорилын тасгийн их эмч, судлаач Жа гэдэг хүнээс “Улаанбаатарт худалдаалагдаж байгаа эмийг шалгаад заримыг шинжилж үзвэл сэжиг бүхий найрлагатай эм зарагдаж байна” гэдэг үгийг өчигдөр сонссон. Энэ тухай би илтгэх хуудас бичиж байгаа.
Тийм ээ. Би тэр тухай чамтай ярилцахаар дуудуулж байгаа хэрэг. Тэр Жа эмч гэдэг эмч яагаад тэр тухай чамтай ярьдаг билээ?
Тэр Жа эмчийн нөхөр нь манай эхнэртэй хамт нэг сургуульд багшилдаг. Тэгээд түүгээр дамжин би Жа эмчтэй танилцсан. Тэр бол сорилын танхимд удаан жил ажиллаж байгаа, төлөв томоо бүхий зүтгэл сайтай судлаач гэдэг юм билээ. Тэр Жа судлаач өчигдөр манай Цэрмаатай хамт үдийн цайны цагаар орж ирээд, надтай жаахан ярилцах далимаар “Хачин гажуу найрлагатай эм манайд орж ирсэн байна” гэж надад хэлсэн. Тэр ярианаас нь сэдэвлэн уг эм хаанахын ямар газар найруулсан, ямар өвчинд яаж хэрэглэдэг, хэзээ гарсан хугацаатай зэргийг би асууж танилцсан юм. Тэр эмийн танилцуулганд тархи, судасны холбогдолтой өвчин, элэг бөөрний өвчинд аажуу сайн нөлөө өгнө. Ургамлын гаралтай зүйлээр нарийн судалж хийсэн гэж англи хэлээр тайлбарласан байна гэнэ. Үйлдвэрлэсэн хот нь Таншань гэж байгаа, гаргасан он тодорхойгүй гэнэ гэж Шархүү илтгэв.
Үүнийг чи олж мэдсэн байгаа чинь сайн хэрэг. Одоо тэр эмийн тухай албан ёсны тодорхойлолтыг тэр сорилын газраар нь гаргуулж авъя. Тэгээд түүнийг хэн хаагуур, яаж манай улсад оруулж ирсэн. Ямар аргаар яаж эмийн санд худалдаалж байгаа. Ямар эмч нар тэр эмийн жорыг бичдэг зэргийг судлаж мэдэх ёстой байна. Тэгэхдээ уг ажлыг хурдан гүйцэтгэнэ шүү дээ. Энэ ажил дээр чамайг ажиллуулахаар би томилж байна. Чи Лю овогт луухааныг хөнөөсөн явдал, оргон зайлах оролдлого хийсэн Шагдарын холбогдолтой хэргээ орхи. Би тэр хэргүүдийг цагдаагийн байгууллагатай хамтран өөр хүмүүсээр мөрдөн судлуулж байгаа. Хамгийн гол зүйл чинь цаашдаа “Хүн чулууны мөр” шүү. Тэр хэрэг их удааширч байна. Чи түүнийг хэдэн жилийн турш яриад л яваа. Одоогийн гарч байгаа гол хэрэг явдал тэр л Хүн чулууны мөрийг эрчимжүүлэх гэсэн санаа бодолтой уялдаатай явж байгаа л болов уу гэж дэд хурандаа хэллээ. Шархүү даргынхаа хэлсэн үгийг бүрэн сонсож аваад босож:
Мэдлээ. Гүйцэтгэе гэж хэлээд түүний тасалгаанаас гарчээ.
Шархүү энгийн хуучивтар хүрэн костъюм өмсөөд Баянзүрх уулын арын нуранги хаднаас авсан боржин чулууныхаа хэлтэрхий хэсгийг халаасандаа цаасанд боож хийгээд, гадуур явж ...-р сорилын газар очиж тэнхимийн эмч, судлаач Жа хүүхэнтэй уулзан түүнийг дагуулж гараад хэсэг зуур ярилцвал урьд өдөр нь өгсөн зүйлээсээ илүү юм мэдээлсэнгүй, харин тэр эмнээс нь тус бүр хоёр ширхэгийг боолгон авлаа.
Өөрийн судлаад илрүүлсэн зүйлээ албан ёсны болгон бичиж өгвөл болох уу? Түүнийгээ эрхлэгчээрээ батлуулбал бүр сайн болно гэж Шархүү Жаргал эмчид хэлэв. Цаад судлаач нь энэ зүйлд зовиурласан янз гаргахад Шархүү:
Үүнээс танд буруу болох зүйл нэг ч гарахгүй. Та зовиурлах юм юу ч байхгүй. Бид уг мэдээг таныг өглөө гэдгийг чандлан нууцална. Харин танд хожим сайн нөлөө үзүүлэх учрыг тайлбарлан хэлжээ. Ингэх нь ч зүй байлаа.
Шархүү энэ өдрийн ихэнхийг нэг муу цоорхой сүрлэн малгай толгой дээрээ тавиад, чулуугаар байшин барилгын довжоо, шал хийсэн газруудаар явав. Танихгүй хүн түүнийг харвал эргүүтсэн мал адил нэг амьтан байшин барилгуудын үүд хаалга шиншлээд л явж байна гэхээс цаашгүй хэрэг. Сайхи эр ингэж Улаанбаатарт сүүлийн жилүүдэд барьсан барилгуудаар яваад, сэтгэлдээ шингээх юм олж харсангүй. Удалгүй нэг өдөр гайхсан царай гарган Аюуш эмчийн ажилладаг хүүхдийн эмнэлэг дээр очихоор алхав. Шархүү өөрийн сэтгэлд сэжиг төрүүлсэн засварчин хужаа Сүгсээгийн байдлыг лавшруулан мэдэхээр зорьсон билээ. Чингэхийн учир нь ч тодорхой.
Ван овогт хужаа хотын дотор, Туул голын хөвөө, Дамбадаржаагийн дэнж, Амгалан гацаа, Долоон буудал хаа л бол хаа айлын буудал шиншилсэн золбин нохой адил тэнэж явдаг. Тэгэхдээ сайхи хүн бараг л хүн бүгдийн байдлыг галзууруулсан үзэм шиг наалдан ажиж, амьтны яриа хөөрөөг чагнах гэж малгайныхаа чихийг сөхөж байдаг. Хаана хэрүүл шуугиан, маргаан тэмцэл болно, тэнд уяатай юм шиг зогсон, ажиг тавьж явахыг Шархүү нэг биш удаа харж мэдсэн. Харин сүүлийн хоёр жил түүний бараа харагдах нь арай цөөрөх хандлагатай болсон. Тэр нь Балжин хүүхэн хорлогдсон, Лю овогт луухаан гэртээ алагдсан цагаас хойш тийм болсон нь уг хэрэгт холбогдоно гэж биеэ нууснаас гарцаагүй болов уу? Чингэхдээ тэр хэргүүдийг шууд биеэр оролцон үйлдэв үү, аль эсвэл үйлдэгчдийн ар талд хутга ирлэж өгөөд зогсож байв уу гэдэг нь тодроогүй байгаа билээ. Уг хэргийг мөрдөн судлаачид тэр тодроогүй хэргийг илчлэн гаргах бодлого баримтлан ажиллаж байгааг өгүүлэх нь бараг илүү зүйл биз.
Сүгсээ Цэ, Дү гэдэг хоёр эрлийз эртэй хамтран Аюуш эмчийн суудаг байшинд засвар хийсэн. Уг ажлаа муу хийгээгүй. Ажиглахад тэр гурав хоорондоо илэрхий найзархаг хандлага үзүүлдэггүй боловч бие биенийхээ ажил байдлыг битүү ажиглан дагаад байдаг нь мэдэгдсэн. Тэд бас байн байн (голдуу үдийн цайны завсарлагаагаар) түргэн зуур бөөгнөрөн нэн товч, цөөн үгээр харилцдаг, дохио зангаа өгөлцөөд, орой ажил тарахаар нэг нэгээрээ Сүгсээг бараадан зүг буруулан яваад өгдөг нь манай далдыг харагч нарт мэдэгдсэн. Өөр нэг зүйл бол Ван Шисан нэрээ монголчлохдоо зориуд баруун аймгийн хүнд хааяа байдаг Сүгсээ гэсэн нэр сонгосон нь хүмүүсийн анхаарлыг холдуулах гэсэн далд санаа байж мэдэх аж. Энэ бүгдээс дүгнэн бодоход сайхи хужаа жирийн нэг амьдралын мөр хөөсөн ариун санаатай хүн биш, Хүн чулууны мөр хэрэгт холбогдож мэдэх сэжиг бүхийг Шархүүд аль эрт гадарласан билээ. Гэхдээ түүний биед халдан баривчилж байцаая гэхэд урьдын муу зуршил “Порт-Артур”-ын хэрэг гээч шиг үр нөлөөгүй, чулуу хөөсөн болох вий хэмээн болгоомжилж явааг хэн ч буруушаан үзэх аргагүй байлаа.
Шархүүгийн эрхлэн буй ажил ийм бэрхшээлтэй, далдын сэтгэлийн зовлон зүрхэнд нь хадаатай байдгийг гэргий Цэрмаа нь ч гүйцэд яаж мэдэх вэ? Мэдье ч гэж гэргий нь, мөн найз Сэрээнэндорж нарын хүмүүс эс хичээдэг нь гайхалтай зүйл биш ээ. Харин Цэрмаа эр нөхрийгээ элдэв ажилд яваад шөнө ирэхгүй оройтоход “Өвгөний минь ажил амьтай холбоотой юм шиг ажиглагддаг. Тэр минь нэгтээ амьсгал хураачихсан хэвтэж байгаа юм биш байгаа” гэж муу ёрын юм бодох ч бий. Тамжид гуайг сэрүүн тунгалаг байхдаа Шархүүг аанай гэртээ ирэхгүй удахад охиндоо “Чи юмыг алгуур тайван бодож байх хэрэгтэй шүү. Манай Шархүүгийн эрхэлдэг алба улсын өмнө амь насаараа тангараглан хийж байгаа, эх орны маань тусгаар тогтнол, хүн амын аюулгүй байдлын хэрэг. Түүний төлөө биеэ зориулан явдаг ажил бололтой.Чи бие сэтгэлээрээ түүнийг мэдэрч, хэрэг явдлыг нь дэмжин хаацайлж явах учиртай шүү. Энэ талаар чи амаа жимийж, бусдад үг алдахгүй байх ёстой” гэж анхааруулан хэлж байсан ажээ. Тийм ч байх учиртай билээ.
Шархүү Аюуштай ажил тарахаас нь өмнө уулзмаар санагдан, тэдний эмнэлэг дээр хүрч очив. Тэгтэл гадаа хаалганы дэргэд Сүгсээтэй бараг духаараа мөргөлдөх шахам дайралдаж орхилоо. Тэдний аль аль нь сандарсан боловч түүнийгээ мэдэгдэхгүйг хичээв. Сайхи хүний сэтгэлд нэг хачирхалтай зүйл сэрдхийн орсон нь “Энэ хужаа эмч бүсгүйг тоть шувуу адил торонд хийгээд авсан юм биш байгаа? Аюуш өөрөө хурлийз гэж хэлж байв даа. Түүнийг Сүгсээ мэдэж аваад их хэмжээний мөнгөөр өөш хаяж, хулгана үмхсэн тул загас болгож орхиод байгаа биш биз ээ? “Азийн хятад арга ихтэй” гэдэг үг хоосон чалчаа яриа биш ээ. Тэгэхээр би яах вэ?” гэж Шархүү бодсоноо ямар ч болсон эмч бүсгүйтэй уулзаад байдлыг ажъя хэмээн шийдвэрлэн, ажлын тасалгаанд зөвшөөрөл аваад шагайвал бүсгүй маань өөр нэг эмчтэй хоёулаа яриад зогсож байв. Аюуш Шархүүгийн барааг хараад:
Орооч гэж дуу алдсанаа амар мэндийн солио хийсэн дороо:
Хүүхдүүд чинь зүгээр үү хэмээн асууж царайгаа төв болгов.
Манай бага хүү жаахан сөөнгөтөөд царай нь улцайгаад, Цэрмаа намайг чамтай уулзаж асуу гэж явууллаа хэмээн заль зохиож хэлэв. Аюуш эелдэглэн харж:
Тийм ээ. Хүүхдийн нэг тийм ханиад байгаа. Халуурч бүлээрсэн үү? Хоолонд дургүй байгаа биз дээ гэж асууснаа дэргэдэх бүсгүйгээ өөртэйгээ хамт ажилладаг Б гэж танилцуулан:
Бид энэ тасалгаанд дөрвүүлээ хамт байдаг. Нэг их конторлоод суух биш дээ, бид. Эмч хүн чинь өвчтэй хүүхэд дунд л голлож байдаг юм. Одоо ажил тарж байна гэж байдлаа ярьж байхад Б хувцсаа солиод баяртай гээд гараад явчихлаа.
Тасалгаанд Шархүү Аюуштай хоёулхнаа үлдэв. Юм юм л урагштай байна.
Танайхан сайн биз дээ? Би зүгээр чамтай уулзахсан гээд ирсэн. Дэргэд чинь хүн байхаар гэрийнхэнээ өвчин зовлонтой байгаа юм шиг худал хэлж орхилоо. Уучлаарай, Аюуш аа хэмээн Шархүү хүлцэл өчив.
Би ч таны нүдийг хараад байдлыг мэдсэн л дээ. Зүгээр зүгээр!
Эмч нар чинь ийм хэцүү хүмүүс байдаг юм аа. Хүний байдлыг нүдээрээ мэддэг гэдэг чинь яасан айхавтар үг вэ?
Тэгэлгүй яахав. Юуны төлөө хүн судладаг эмч билээ дээ. Эртний Грекийн удган нар хүний нүдний солонгон бүрхүүлийг хараад уг хүн ямар өвчтэй болохыг шууд оношлон хэлдэг байсан гэж номонд бичсэн байдаг.
Ээ, бурхан минь. Чамтай чинь болгоомжлон ярилцаж байвал зохих хүүхэн шив. Одоо мэдэж авлаа гэж Шархүү хэлээд:
Сонин сайхан юу байна вэ гэвэл Аюуш хөгжөөнтэй царай гарган инээж, шомбогонож байснаа:
Тэгэж болгоомжлох чинь зөв байх аа. “Хашраас гашуун гарахгүй” гэдэг үг бий дээ гэснээ:
Надаар сонин юу байх вэ? Би харин өнөөдөр л тун сонинтой сууж байна. Сая манай байранд засвар хийсэн хужаа Сүгсээ гэгч ирээд надтай гадаа гарч уулзсанаа намайг нэг эм борлуулахад тусал. Чамд хагас сая төгрөг өгнө. Тэр мөнгийг одоо ч өгч болно гэж байхгүй юу. Би айгаад зүрх бамбалзан, түүнээс зугтах шахам болж орж ирлээ гэж ярьлаа.
“Энэ чинь яасан сайхан үг вэ” хэмээн Шархүү бодон, аялаг зангаар эмчид ойртон очоод:
Чи тэр мөнгийг авч орхихгүй яагаав. Бөөн олз шүү дээ гэв.
Ээ, бүү үзэгд! Тэгэж ч биеэ тамын тогоо руу түлхэж үхэхээ болъё.
Үгүй Аюуш аа! Чи тэр мөнгийг авчихсан бол би “Манай эмчийг худалдаж авах оролдлого хийсэн, баримт нь энэ” гээд тэр Сүгсээтэй хуулийн нэрээр ярих байсан байхгүй юу. Тэр эм чинь чамтай чамгүй өөр бусад эмийн санд тараагдаад бид эзнийг нь олох санаатай, тэр хэргээр би чамтай уулзаж байна гэлээ. Аюуш дуу алдах шахам царайгаа барайлгаад:
Тэгнэ ээ, тэр! Тэр Сүгсээ намайг жигтэй их шалан, “Уг эмийг хэрэгтэй гэж үзвэл би биш, чамд өөр хүн овоо их хэмжээгээр авчирч өгнө. Их олон өвчинд таардаг, хүний биеийн эсэргүүцэл сайжруулдаг, тун сайн эм гэнэ билээ. Уг нь дам дам хүний юм” гэж хэлэх үгээ олж ядан магтаад, “Тэр бол миний эм биш. Би түүнийг борлуулах ажилд тусалбал, надад бас хэд гурван төгрөг олдож болох юм” гэж дахин дахин хэлж байна билээ. Эд нар хүнийг цусгүй алах амьтад шүү. Ёстой л надаар бамбай хийж, бид бүхнийг хутган үймүүлж хорлох гэж байгаа нь тэр хэмээн Аюуш нэлээд сүрхий санаа гаргалаа. Шархүү эмчийн үгийг сонсоод “Чи ч бусад эрлийз, хурлийзуудтай эгээ л адилгүй хүн шив ээ. Чамаас бид туслалцаа авч болох бүсгүй байна” хэмээн бодон:
За Аюуш аа! Би чамтай уулзах гэж бодож ирсэн хэргээ гүйцээлээ. Чи одоо тэр эмийн тухай хэнд ч битгий хэлээрэй. Цаадуул чинь хар авсан л бол чамд тэр эмээ дахин авчирч өгөхгүй. Уг эмээ өвчтөнд өгч уулгах бичиг чамаар бичүүлж тараалгах санаатай байгаа биз. Тэгэхээр чи яах вэ, гэвэл, энэ талаар би чамд яавал зохих аргыг дараа удахгүй хэлж өгнө. Чи одоо тэр Сүгсээ болон түүнийг гар хөлийн хүмүүсээс зугтаах, тэднийг үзэн ядсан байдал гаргаж огт болохгүй. Тэдний талын бололтой хүн ирж уулзвал чи их “эелдэг” аятай тавтай зан гаргаад л малилзаад байгаарай. Чи бас битгий ай! Бид чамайг хамгаална ... гэж хэллээ.
Аюушийн царай хувиран нэг цайж, нэг хөхрөн бодолд дарагдахад сайхи хүн түүнийг ажиж байгаад:
Аюуш аа! Үдэш орой ганцаараа гадуур битгий яваарай! Нөхрийнхээ машин унааг ашиглан, түүгээр ажилдаа хүргүүлж бай гэж нэмж зөвлөн хэлэв.
Байдлыг цэгнэж бодоход уг хэргийн цаана ноцтой явдал байгаа нь илт. Шархүү Аюуш эмчид өөртэйгээ байнга харилцаж байхыг хүсвэл бүсгүй хүсэлтийг талархалтай хүлээж аваад бодлогошрон байснаа:
Сүгсээг эмээ аваад ирвэл би яах вэ? Түүнийг авахаар нь намайг хоморгонд оруулах хэрэгсэл үл болох байх. Авахгүй бол намайг өслөж мэдэх байгаа гэв.
Чиний бодож байгаа зөв. Гэхдээ Сүгсээ чамд эм өөрөө яавч авчирч өгөхгүй. Тэр чинь тийм лоосуутай хэргийг өөрийн гараар хийж явах хүн яасан ч биш. Мөнгөөр биеэ худалдсан түүний гар хөл болсон амьтад энд байгаа нь лавтай. Тэднүүсийг нь бид таньж мэдмээр байна. Тэгэхээр чи өөр хэн нэгэн хүн эм авчирч өгвөл дургүйцсэн царай гаргалгүй, түүнийг нь аваад, тэр ирсэн хүний нь нэр, суудаг хаягийг нь мэдэж авахыг хичээгээрэй гэж Шархүү захиж хэлэхдээ “Ван овогт хужаа сая надтай дайралдан намайг таньж мэдээд явсан болохоор Аюушид тэр худалдах гэж байгаа зүйлээ яавч авчирч уулзахгүй. Харин энэ эмчийг миний эсрэг ашиглах гэж оролдоно. Чухам тэр этгээд яаж уг хэргээ гүйцээх гэж чармайх бол? Хүний санаанд огт оромгүй далд, муухай арга л хэрэглэх байх. Бас Аюушийг Сүгсээ шууд хөнөөх гэж одоогоор махрахгүй. Тэгэж хандвал өөрөө сүйрнэ гэдгээ тэр хүн сая мэдсэн байж таарна. Харин энэ эмчийг надтай булаацалдах хэрэг гарч, тэр нь хурцдах биз” хэмээн бодож, одоо өөрөө юу хийхийгээ төлөвлөх ёстой болж байгаагаа Шархүү санаж билээ.
Сайхи эрд байдал нэлээд ноцтой болж ирэх шиг, сэтгэлд нь нэг амь өрссөн хэрэг тулж ирэх гэж байгаа болов уу гэсэн зүйл санагдаж байлаа. Ажил тарах цаг болжээ. Шархүү Аюуштай хамт эмнэлгээс гарч бүсгүйг гэр лүү нь дөхүүлж өгөөд буцахдаа Сүгсээг чухам юу хийгээд явааг лавшруулан мэдэж авах ёстой болж байна. “Хүн чулууны мөр” хэрэг Ван овогттой холбоотой байж мэднэ. Энэ хүн өөрөө чулуун хүнийг “урлаагүй”, түүнийг Агьтын хөндийд аваачиж босгоогүй ч гэсэн, түүнийг тэнд биелэлтэй болгох хэргийг санаачлагчийн нэг гарцаагүй мөн болох вий гэж бодлоо. Энэ бодол ч урьд нь Шархүүгийн сэтгэлд байн байн орж ирж байсан билээ. Тэгээд Сүгсээ чухам юу хийж, яаж байгааг лавшруулан мэдэж авах санаагаар түүнийг далдуур тагнан, үйлдлүүдийнх нь зургийг авах гэсэн санаа сайхи хүнийг зүгээр байхын аргагүйгээр дотроос нь хатгаж эхлэх нь тэр. Энэ бодлоор Шархүү хоёр өдөр дараалан Сүгсээгийн суудаг газар, түүний өөр байшинд засвар хийж байгаа засварын ажлыг далдаас харуулдаж гарав. Мэдээжийн эхний алхамд сэжиг төрүүлсэн явдал дайралдахгүй байлаа. Шархүү ингэж явахдаа Ван овогтыг баривчлан байцаахад хүрэх гарцаагүй нотлох баримт нотолгоог бүрдүүлэх гэсэн санаатай байв. Энэ хүн өвөртөө зургийн аппараттай, халаасандаа гар буутай яваа билээ. Магадгүй, Сүгсээ ч бас тийм бэлтгэлтэй явж байж чадахтайг үгүйсгэх аргагүй аж.
Тэр нэг үдшийн бүрийгээр Сүгсээ ажил тараад хамт ажилладаг Дү гэдэг хүнтэйгээ хамт явж, байн байн зогсоод элдвийг хоорондоо ярьж байв. Хашаа байшингийн өнцөг булангаар тойрч гарахдаа холуур зайтай тойрон цуварч гарч байх нь ямар нэг зүйлээс сэжиглэн хардах болсоны гэрч гэх үү, гэм зэмгүй тайван байсан бол тэгэх учиргүй билээ. Бас Аюуш эмчийн байрны үүдээр ажил тарах үеэр эргэлдэн, биеэ нууж зогсох явдал хоёр ч удаа болж харагдлаа. Алсханаас хараад байвал Сүгсээ амралтын өдөр Жанрайсаг бурханы сүмийн үүдээр жаахан эргэлдэж байгаад Туул голын Баянзүрхийн гүүрний тэр рүү мотоциклээр давхиад алга болов. Тэрээр ямар нэг хүнтэй уулзаж учрах хүсэл өвөрлөн яваад байгаа нь таагдаж байв. Чингэхдээ мэдээ солилцох гээ юу, аль заавар зөвлөгөө өгөх, авахын аль нэгийг хийх гээ болов уу? Шархүүд сайхи хужаагийн юу хийхийг мэдэж авахаас гадна чухалчлан мэдэх зүйл нь Ван овогтын далд хэргийн хань хамсаатан хэн хэн байгааг таньж мэдэж авах явдал байв.
Шархүү ингэж Ван овогттой хөөцөлдөж яваад Өндөр Жанрайсаг бурханы сүмийн ард барьсан нэг жижгэвтэр байшингийн үүдний довжооны гурван шат чулууг ажиглавал нөгөө Баянзүрх уулын араас авсан хүн чулууны ижил нь мөн байж болохоор нүд булаажээ. Эрэлч хүн яаран гэр лүүгээ гүйж энэ чулууны хэлтэрхийг авчран нийлүүлж үзвэл түүний судал, ширхэг, өнгө зэрэг нь яг нийлж, догдолсон сэтгэлийг баясгасан байна. Шархүү тэр нэг жижгэвтэр дэлгүүрийн байшингийн даргатай уулзан, энэ барилгыг хэдийд хэн барьсан, барилгын хэрэглэгдэхүүнийг хаанаас яаж авсан зэргийг асуувал, түүнийг мэдэх амьтан нэг ч байхгүй гайхширна. Эрэлч өөрийгээ барилга ашиглалтын газраас явж, хотын зарим байшинг хэр суурь сайтай байгааг судалж явна гэх нэг судлаачтай дайралдан сонирхсон асуултаа тавьж билээ. Түүнээс хэрэгтэй зүйл сонссонгүй. Дэлгүүрийн манаач гэгдэх дэл шахсан насны нэг өвгөнтэй бас уулзан ярилцвал тэрээр бага сага зүйл гадарлан ярилаа. Энэ манаачийг дэлгүүрийн эрхлэгч “Манай өвгөн бол энд хамгийн удаан ажилласан” гэж танилцуулан уулзуулсан нь үнэнтэй байв. Го гэдэг энэ эр гуулин толгойтой модон гаансанд тамхи нэрэн бодол болж суугаад:
Би эднийд анхлан барилгын ажилд ороод түүнээс хойш 24 жил болж байна. Анхлан намайг энд ирэхэд энэ байшингийн дээврийг тавьж байсан. Хотын барилга трестийн ажилчид гээд л хятад ажилчид голдуу 10 шахам хүн, нэг ачааны машинтай ажиллан үүнийг барьсан. Манай гэр энүүхэн баруун хойно байдаг. Барилгачид байшингаа дуусгаад явсан. Би гэр ойр учир эндээ нярав болж үлдсэн. Энэ байшингийн довжооны чулууг чухам хаанаас авчирсаныг мэдэхгүй. Барилгын хужаанууд л хаа нэгтэйгээс авчирч Найманжин гээч хүн балбаж дөрвөлжин болгоод энд зоосон гэж ярилаа. Түүнээс өөр гогдоод авч орхихоор үзүүр гогцоотой юм ярьсангүй. Бодож үзвэл эрэл сурал болж яваа Хүн чулууг Улаанбаатарт хийсэн нь батлагдаж байгаагаар барахгүй, түүнийг хятад хүмүүс ч “урласан” байж болох нэг сэжим цухалзав. Дахин дахин нийлүүлж үзэхэд Хүн чулууг хийсэн хад энд байгаа довжооны хадны нэг хэсэг нь гарцаагүй мөн ажээ. Өвгөн Гомбын үгэнд “Үүнийг барилгын хятадууд хаа нэгтэйгээс авчирсан байх” гэсэн үг байгаа нь хэдий таавар юм шиг боловч тэр үед ажиллаж байсан хүний сэтгэлд тэгэж хадгалагдан үлдсэнийг анзаарахгүй өнгөрч болохгүй гэж Шархүү бодоод, өвгөн Гомботой дахин уулзаж:
Тэр үед ажиллаж байсан хүмүүсээс одоо таньж мэдэх хүн байна уу? Байгаа бол хэн гээч хаана байна вэ? Энэ чулууг авчрах үеэр барилгын чулууг хэн хаана засаж янзалдаг байсан бэ гэдгийг та сайн бодож байгаарай! Би тантай дахин уулзъя гэвэл өвгөн энэ үгэнд дургүйцсэнгүй, за гэж толгой дохин хоцорлоо. Шархүүгийн эрлийн торгон үзүүр гүйцэд баригдаж өгөхгүй, өөрөөс нь дутаагаад байгаа мэт. Мэдээжийн “Би энд байна” гээд тэр хэрэг өөрөө яалаа гэж гарч ирэх билээ?
Буу яагаад дуугарав аа?
Шархүү хоёр хоног эмийн худалдааны хэргээр далдуур хөөцөлдөж явлаа. Сүгсээ хэлсэн үгээ гүйцээж Аюушид үнэ олж авахаар эмч бүсгүй рүү нэг үл таних хүн зарж 3 боодол эм ирүүлсэн байна. Аюушийг ажил дээрээ байж байтал нь оюутан болов уу гэмээр даавуун цүнх барьсан хүү ирж эмийг нэг зурвас бичгийн хамт өгөөд, юм ярилцах завгүйгээр эргээд алга болжээ. Зурваст өгүүлсэн нь энэ эмүүд элэг цөсний болон бусад дотор эрхтний өвчин илааршуулдаг, олон давхар шалгагдан туршигдсан, эрдэмтдээс өндөр үнэлгээ авсан гэдэг тодорхойлолттой болно. Энэ эм манай орны анагаах ухааны нэр хүндийг олон оронд өндөрт өргөж яваа юм билээ гэж бичээд одоо Улаанбаатарын ... дугаар эмийн сангуудад худалдаж байгаа гээд эм худалдаалах гурван газрын дугаарыг хэлсэн байв. Тэр бичиг дээр нь ямар нэг хүний гарын үсэг байсангүй. Анхаарал татмаар зүйл нь эм, бичиг авчирч өгсөн хүн илбийн юм шиг тэр дороо гүйгээд алга болж биеэ буруулсан явдал байлаа. Энэ нь хэтэрхий гэнэхэн байдалтай боловч цаанаа нэлээн ээдрээтэй болохоо харуулсан аж. Аюуш эмч тэр эмийг дор нь сорилын танхимд өгч шинжлүүлсэнд учир явдал тодорхойгүй гэх үү, манай эмийн санд орж ирээгүй, шал өөр төрлийн бодисын хольцтой байгаа нь тодорчээ. Бас хүний биед элдэв харшил өгдөг зарим бодис түүнд байгаа нь илэрсэн байна. Аюуш энэ судалгаагаа маш яаралтай хийлгээд, өөртөө ирсэн эмийн хамт нууцласан аж.
Тэгээд эмч бүсгүй сэтгэл санааны хувьд нэлээд зовуурьт автан “Намайг буруу санаат этгээд торлон авч амь насанд минь хөнөөлтэй явдалд оруулж байна уу? Үгүй юм аа гэхэд элдэв сөрөг явдалд хутгалдуулан миний нэр төрийг хорлон хөнөөх юманд би хавчуулагдаж орхив уу, яав?” гэдэг бодолд автсан байна. Хэргийн далд учрыг эс мэдэх хүнд тийм байдал бий болдог нь буруутгах зүйл огт биш билээ.
Шархүү аанай л ажил тарах үеэр хүүхдийн эмнэлэг дээр гүйн очиж Аюуш эмчтэй уулзлаа. Бүсгүй маань энэ өдөр жижүүрлэн хонож ажиллах ээлжиндээ байж дуудуулаад нэлээд удаан хүлээлгэж байснаа гарч ирж уулзсан дороо Шархүүд цагаан халаад авчирч нөмөргөн дотогш оруулаад эмчийн тасалгаанд байлган, халуун цай өгүүлж ярилцах жаахан зав олгов. Эмч бүсгүй сэжиг бүхий эм олж авсан, тэр гадны найрлагатай эмийг худалдаж байгаа эмийн сангийн дугаарыг олж мэдсэн зэргээ Шархүүд ярьж танилцууллаа. Ажиглахад Аюушийн сэтгэл зовуурьтай байгаа нь илт аж. Тэр нь “Би удам угсааныхаа нэр төрд харш үйлэнд оролцож байна” гэсэндээ биш, өөрийгээ элдэв булай хэрэгт хутгалдаж орхив уу гэсэндээ сэтгэл зовниж байгаа нь мэдэгдэж байлаа. Энэ бол эрүүл саруул сэтгэл санаатай хэнд ч болов гарцаагүй бодогдох зүйл мөн билээ. Харин Аюушийн тэр зовуурьт сэтгэлийг яаж арилгах вэ гэдэг асуулт сайхи хүнд тулгарч ирэв. Тэгэх ч ёстой.
Аюуш эмч ээ? Чи улсад, хүн олонд тустай юм хийж өгч байна. Энэ эмийг урьдчилан хийсэн хяналт шалгалтгүйгээр хэрэглэсэн бол магадгүй манай өдий төдий хүн эрэмдэг зэрэмдэг юм уу, эрт орой амь насаа алдаж болох байсныг чи таслан зогсоолцож байна. Энэ чинь гавъяат үйл шүү! Чи одоо өөртөө бахархаж явах ёстой. Би чамайг хамгаална гэж түрүүн нэг үг хэлсэн. Тэр хэрэг чамд өөрт чинь эс үзэгдэхээр биелэгдэж байгаа. Тэглээ ч болгоомжтой байгаарай гэж Шархүү хэлээд эмчийн бүрдүүлсэн шинжилгээний дүн, санал дүгнэлтийг эмийн зарим хэсгийн хамт аваад эмнэлгээс гарч явлаа.
Шархүү өглөө эрт ажил дээрээ хүрч ирж хэлтсийнхээ даргыг хүлээж байж уулзаад болж байгаа хэрэг явдлуудаа танилцуулан илтгэв. Одоогоор эзэн нь гүйцэд мэдэгдээгүй байгаа эмийн шинжилгээний дүнг бас танилцлаа.
Үүнээс үүдэгдэн гаднаас орж ирсэн зарим эмэнд эм хангамжийн газраас хийсэн хоёр ч удаагийн сорилыг нэгтгэн үзэж, Улсыг аюулаас хамгаалах газраас гаргасан дүгнэлт ёсоор Эрүүлийг хамгаалах яамны Шалган байцаах эрх бүхий хүмүүс гарч, нэр заасан ..-р эмийн худалдааг шалгавал тэр хортой гурван төрлийн эм 100 мянган хүнд хүрэлцэхээр тоо хэмжээтэй гарчээ. Энэ эмийн сангуудын нэгний нь эрхлэгч Ич гэгч уг эмийг худалдаалуулахаар өгсөн хүнээс үлэмж их хэмжээний мөнгөн шагнал авснаа хүлээсэн байна. Нөгөө хоёр эмийн худалдааны эрхлэгч, эм тавин олгогч нараас хээл хахууль авсан гэх тодорхой баримт гаргаж хэлээгүй учир тэднийг хуулийн байгууллагаар шалгуулах болов. Тэд эмийн эзнээс их үү, бага уу, ямар нэг хэмжээний хээл хахууль авсан нь гарцаагүй байв. Бас тэр эмийг өвчтөнд бичсэн эмч нарыг эмийн санд байгаа бичгээр нь хөөж шалгах ажилдаа улсын байцаагч нар орсон байна. Энэ хэргээс үүдэгдэн Аюуш эмч, өөр бусад эмнэлгийн хоёр эмч, Шархүү нар хорон санаат этгээдийн далдын хараанд орж, амь насанд аюул учирч байгааг хаа хаанаа сэрэмжлэх ёстой боллоо.
Гаднаас улсын хил даван нэвтэрч орж ирсэн энэ эмийн хэргийн уг үндсийг нь олж илрүүлэх нэн чухалчлах шаардлага Аюулаас хамгаалах байгууллага, бусад хяналтын албаны хүчний өмнө тавигдлаа. Энэ бүхнийг хийхгүйгээр түмэн олон амгалан байж чадахгүй гэдгийг Шархүү, түүний нөхөд улам илүүтэй ухамсарлан, уг ажлаа дахин эрчимжүүлж байгааг өгүүлэх юун бэ? Энэ эмийн хэргийг илрүүлсэн, түүнээс гарах дүгнэлт, авах арга хэмжээний талаар тусгай асуудал төлөвлөн, төрийн дээд байгууллагад оруулах илтгэх хуудас бичиж, түүнд Шархүү бас биеэр оролцон, хэд хоног суув.
Шархүү Хүн чулууны хэргийг үргэлжлүүлэн эрэх ажилдаа самбаачлан байлаа. Сайхи хүн аятайхан монгол дээл өмсөөд ааваасаа үлдсэн манан хөөрөг өвөртлөн тайван алхаж явсаар Гомбо өвгөний манаа манаж байгаа шөнө ажил дээр нь очлоо. Тэд хуучин танил ёсоор уулзан хашааны буланд байгаа жижигхэн модон бүхээгт орж суун тамхилж, өвгөний данхтай бүлээн цайнаас уун, цүнхэндээ хийж очсон гахайн махтай талх үмхэж, гаансанд тамхи нэрээд хааяа гэгээвчээр гадна юу болж байгааг хараад тавлан сууж ярилцав. Яаж үүр цайлгадаг билээ гэж тэнгэрийн хаяа ширтэж суугч хүнд ингэж хоёулаа гангар гунгар хийж суух нь зугаатай байгаа биз ээ. Шархүү өөрийгээ барилгын хэрэглэгдэхүүн судлан шалгах ажилтай гэж нэмж танилцуулсан байлаа. Сайхи хүн гэр зусланд байгаа. Өнөөдөр харьж чадахгүй болж орхилоо гээд алсаас эхлэв.
Танай дэлгүүрийн үүдний довжоо хийсэн чулуу бол бөх аятайхан төдийгүй гоёмсог, нүдэж засахад догшин хатуу биш, манайд хаа сайгүй байдаг өнгийн боржингуудаас арай өөр байдалтай юм байна шүү. Тэгээд би судлаач хүний хувьд сонирхож, ийм чулуугаар юм хийдэг ажил манайд хэзээ эхлэх бол гэж бодож байгаа хэмээн санаагаа танилцуулж эхэлсэн. Гомбо сайхи хүний танилцуулгад хэр итгэж байгаа бол? Таахад бэрх зүйл ээ.
Гомбо гуай Баянхонгор аймгийн Бууцагаан сумын хүн гэснээр нь бодоход энэ лав цэвэр халх хүн байж таарах нь ээ. Тийм бол ил далд овжин зан гарган, өөртөө хожоо хожих гэж холион бантан хутгаад байхгүй нь лавтай билээ. Го өвгөн бараг л энэ дэлгүүрийнхээ түүхийг бүхэлд нь ярьж, аялаг зан гаргана.
Дэлгүүрийн барилга бариулж байгаа шоволзсон хөх царайтай нөхөр хятад хэлэнд овоо бололтой барилгачин хужаа нартайгаа л шулганан шуугилдаж, цөөн монгол ажилчиддаа жаахан дээрэлхүү зан гаргаад байх шиг тэр үед надад санагддаг байлаа. Би юугаа мэдэх вэ? Банз мод, тоосго, шавар зөөж ойртуулна. Барилгын хоёр дугаарыг өрөхөд хоёр мөрөнд таарсан хөндлөн модтой шатан тавиур маягийн юман дээр тоосго өрөөд л дээш үүрч гаргаж байлаа. Тэр нь зэгсэн хүнд дээ. Өөр нэг хятад хэл гадарладаг залуу хэлэхдээ манай даамал бидэнд хандаж “Энэ байшинг сайн барих ёстой шүү. Энэ чинь мөд бидний юм болох учиртай. Тэгэхээр өөрийнхээ юмыг солгой гараараа хийж болохгүй” гэж хэлж байна гэж орчуулж байсан хэмээн Го гуай хэлээд:
Тэр нь чухам юу гэсэн үг вэ? Түүний нарийн учрыг би юугаа мэдэх билээ хэмээн бодлогоширсон янзаар ярьж байв.
Энэ байшингийн довжооны чулууг хаанаас авчирч, яаж ийм аятайхан зассан хэрэг вэ? Тэр үед манайх чулууны үйлдвэр ажиллуулж байж дээ гэж Шархүүг асуухад өвгөн эрүүнийхээ хэдэн урт сахлыг илбэж сууснаа:
Чухам хаанаас авчирсан чулуу юм бэ, мэдэхгүй. Үүнийг машинаар зөөж авчраад л Найманжин нэртэй нэг идэрхэн насны хүн хашааны буланд тавиад цүүцдэн өөлж зассан. Найманжин хоёулаа нэлээд хэдэн өдөр үүнийг балбасан шиг санаж байна. Тэгээд л янз бүрээр хэмжиж засаад барилгын үүдэн дээр байрлуулсан. Нэг урт чулууны өрөөсөн булан жаахан хугархай байгаа болов уу? Чулууны ажил гэдэг чинь яггүй төвөгтэй юм харагдаж байсан гэж өвгөн ярихдаа цаанаа бодож санасан юмгүй янзтай байлаа. Шархүү ярианд нь ташуур өгч:
Тэгээд тэр үед манайхан овоо юм сэдэж хийж байж дээ. Өөрийнхөө барилгын юмыг өөрөө хийж орхино гэдэг овоо шүү дээ гэв. Өвгөн мушийн инээж, тамхиа угсруулан нэрж сороод:
Хийе гээд хөдөлбөл ч манайхан юм юм хийчих ухаантай. Даанч залхуу л даа гэлээ.
Яг үнэн дээ, ах минь. Тэр Найманжин нар чулуугаар энэ шатнаас өөр юм хийсэн үү гэж асуувал өвгөн духаа маажин бодолхийлснээ:
Аа, тийм. Нэг эртний хөшөө чулуу шиг гэх үү, хүн дүрстэй юм тэд чулуугаар хийж байсан шиг санагдаж байна. Би түүнийг нь хараад нас барсан хүний цогцос дээр босгох гэж байгаа юм болов уу гэж бодож байсан.
Тэр чинь хэр том байсан бэ? Та санаж байна уу, Гомбо гуай?
Би бүдэг бадаг юм санаж байна. Босоо хүний л дайтай юм байсан шиг билээ. Тэр чулуун хүн аятай юман дээрээ цэрдээр сахал, ам зураад л тэд нар бие биенээ зааж “Чамтай адилхан боллоо” гэлцэн тоглож наадаж байсан нь одоо санаанд орж байна. Тэгээд бас тэр чулуун хүнийхээ доод талаас жаахан хөндийлөн ухаж байсан шиг билээ гэж Гомбыг хэлэхэд Шархүүгийн сэтгэлд ёстой л “Түмэн лангийн олз олдоно” гээч болж баясан, арай л дуу алдан алга ташсангүй, нүдээ том болгон өвгөний нүүр өөд ширтэн:
Тэр чулуун хүнийг чухам хэн нь голлож “урлаа” бол гэж асуув.
Мэдээжийн хэрэг. Найманжин гартаа чулуугаар юм хийх дадлага олсноороо гардаж хийлгүй яахав. Тэр ер нь юм юманд яггүй гаажтай хүн байсан шүү.
Найманжин одоо хаана байдаг бол? Ажиллаж байгаа болов уу?
Хөөрхий тэр чулуу хагалагч маань насан өөд болсон гэж нэлээд түрүүн дуулдаж байсан. Хотод ажиллаж байгаад л өнгөрсөн байх.
Аа хөөрхий, ум ма ни бад ми хум! Тэгээд тэр чулуун хүнээ яагаа бол?
Хэн мэдэх вэ? Нэг харахад л алга болсон байсан. Хаа нэгтэй босгож тавиа юу, аль хээр аваачиж хаяа биз. Тэр тэгээд олигтой юм биш дээ. Уйдсан хүмүүсийн зугааны юм болоо доо. Ингэхэд чи юун саваагүй юм хөөж асуугаад байх. Түүгээр яах нь вэ гэж Гомбо хэлээд Шархүүгийн нүүр өөд харав.
Яахав дээ. Манай энэ барилгын чулуугаар чухам юу хийж болох юм бол гэж л би сонирхож байгаа чух. Та их сонин юм ярилаа шүү. Танд баярлалаа гэж сайхи хүн талархалаа илэрхийлээд, одоо энэ барилгыг бариулж байсан хүмүүсээс хэн нь хаана байгааг бас лавлан асууж, нэлээд яриа болов...
Бүхээгээс гарч хараад тэнгэрийн оддыг ажвал шөнө нэлээн орой болж байгаа янзтай. Шархүү дотроо баяртайгаар гэр лүүгээ алхжээ. Тэгэлгүй ч яахав. Олон жил эрж байгаа ажил нь нэг шат ахиж, хэргийн эцсийн нууц илрэх зам нээгдсээр байхад хэн боловч дотроо баясаж, уг ажилдаа урамших нь зайлшгүй тохиолдох зүйл бизээ. Одоо Хүн чулууг чухам хэн санаачлан хийсэн эзнийг олох л үлдээд байна.
Хоёр хоногийн дараа Аюушийг гэртээ, барагцаалбал шөнө дунд өнгөрч байх үеэр дуг нойрон дунд нь гэнэт буу тасхийн цочоон сэрээжээ. Бүсгүй давхийн цочиж өндийж ирвэл эр нөхөр Тогтох нь бас өндийн яав аа, чи гэж гайхшран асуулаа. Аюуш босон харайж цонхоор гадагш харан нөмгөн зогсоод гайхширсан, айж цочсон дуугаар:
Чи сонссонгүй юу? Сая манай гадаа буу дуугарлаа шүү дээ гээд гэрлээ асаах гэвэл, Тогтох босон харайж тэр гэрлийг унтраалган:
Би буу дуугарахыг тун бүдэг сонслоо. Гэрэл асаан тэмдэг үзүүлж болдоггүй юм гэж хэлэв.
Юу гээч болж байгааг сэм чагнавал төдөлгүй гадаа хүмүүс шуугилдаж эхэллээ. Аюуш нар байрандаа байж түүнийг ажиглав. Тогтох, авгайд нь Ван овогт Сүгсээ гутал авчирч өгч худалдсан, эм худалдуулах гэж махран гүйсэн, үл таних хүнээр хоёр боодолтой эм, зурвас бичиг өгүүлсэн, Аюулаас хамгаалах байгууллагын ажилтан Шархүү Аюуш дээр хэд ирж уулзсан зэргийг нэхэн санаж байлаа. Тэр бүх явдлын тухай эмч бүсгүй эр нөхөртөө бүгдийг хэлсэн байв. Тогтох тэр бүхнийг сонсоод гэргийгээ “дэмий юманд орооцолдлоо” гэж зэмлэсэнгүй. Байдал ийм байгаа учир тэр эр гэргийгээ хамгаалах талаар анхаарал тавин, цаг үргэлжид Аюушийн эргэн тойронд болж байгаа явдлуудыг ажиглан яваа билээ. Ийм нөхцлийн дунд тэдний гэрийн ойролцоо бууны дуу гарна гэдэг сөрөг үр дагавартай байж болох талтай аж. Тогтох:
Хайрт минь ээ. Манай гэрийн орчинд харанхуй шөнө ер бусын чимээ гарган, чамайг гадаа гаргаж ирээд хорлох гэж байж магадгүй шүү. Чи биеэр энэ тэр хэрэгт битгий оролцоорой хэмээн захиж билээ.
Буу дуугарсаны маргааш өглөө Аюуш Шархүүгийн гэр лүү утасдвал тэр явдлыг сайхи хүн мэдсэн төдийгүй, түүний учрыг шалган олох хэрэгт биеэр оролцож яваа аж. Түүнд Аюуш сэтгэл амарч ажилдаа явлаа. Чухам яагаад буу дуугарсан шалтгаан хараахан тогтоогдоогүй байгаа гэнэ. Тогтохын байрны ойролцоод Төрхүүгийн барилга засварын хэсэгт оролцон ажиллаж байсан Дү буюу Дүгэр гэдэг хүн тэнд биеэ буудан нас барсан нь тодорхой болов. Харин тэр этгээд яагаад өөрөө өөрийгөө хөнөөсөн шалтгаан нь хараахан мэдэгдээгүй байлаа. Судалгаанаас үзэхэд Дүгэр нь уг гарлаараа өмнө зүгийн худалдаачин иргэн хүний үр сад. Барилга засварын ажилд арав гаруй жил ажилласан. Төрхүүгийн засварын хэсэгт Сүгсээг даган, Цэ гэгчийн хамт ирсэн. Мөнгөнд гаргуун шуналтай нь ажиглагдаж байсан. Дүгэр сүүлийн хэд хоногт Улаанбаатарын эмийн худалдааны гурван ч газарт гаж буруу найрлагатай гэх үү, харь газраас орж ирсэн хортой эмийг худалдаалуулахаар явж биеэрээ хүргэн өгч байсан. Бас Со, Хо, Юу нарын эмч нартай биечлэн уулзаад, тэднээр гажигтай эмээ өвчтөнд бичүүлж байх аман хэлэлцээр хийж, үлэмж тооны мөнгө амлаж байснаар барахгүй тэдгээр эмээ түлхүү худалдаж байх талаар зарим эмийн худалдаатай тохиролцоонд хүрч, урьдчилгаа мөнгөө эмийн сангийн эрхлэгчид гардуулсан баримт шалгалтаар илэрсэн байв. Тэр байдлаас үзэхэд Эрүүлийг хамгаалах яамнаас зохих шалгалт хийн, эмийн худалдаанд будлиан тарьсан цөөн эмч, эм худалдагч нар хяналтанд орж байгааг Дүгэр баттай мэдээд, өөрөө энэ хэрэгт дуун дээр холбогдох болж байгаагаа ойлгож, бас уг хэргийн ул мөрийг баллан мэдэгдэхгүй болгох санаагаар бусад хамсаатныхаа зайлах аргагүй болгосон шахалтаар биеэ хөнөөсөн байж болох талтай байв. Гэвч энэ нь эцсийн хөдлөшгүй дүгнэлт хараахан биш гэж тэр хэргийн судлаачид үзэж байгаа гэнэ. Ямар ч болсон Дү л Ван овогт Сүгсээийн гар хөл болох этгээд мөн гэж Шархүү нотолгоо гаргасан байна.
Яагаад тэр этгээд Аюуш эмчийн байрны ойролцоо ирж биеэ сүйтгүүлсэнийг анзаарахгүй өнгөрч болохгүй нь бас мэдээж. Дү-гийн биед богино гар буунаас өөр ямар нэгэн бичиг баримтын зүйл байсангүй. Байсныг нь түүний хамсаатнууд хураан авсан ч байж болох билээ. Энэ хэргийг лавшруулан судлах ёстой болов.
Улаанбаатарт харь орны хэд хэдэн тагнуулын бүлэг ажиллаж байгаагийн нэг нь Ван овогт Сүгсээ тэргүүлсэн хэсэг Монголын талд мэдэгдэж байгаа. Тэр удирдагчийг нь бариад авч болохоор байгаа боловч бас азнах учир шалтгаан байв. Тухайлбал, Сүгсээг шууд тулган хүлээлгэх хэргийн баримт хараахан бүрдэл болоогүй, ажиглагчийн гарт одоо байгаа зүйл судалгаа, магадлагаанд явж байгаа. Нөгөө нь гэвэл, тэр этгээд цаашаа яах нь вэ? Хэн хэнтэй далдын холбоо сүлбээтэй байна вэ? Тэр зөвхөн тагнуул төдий биш, бүр хорлон сүйтгэгч болж үйлдэл нь гүнзгийрсэн шинж цухалзаж байгааийн язгуур үндэс хэр их байна вэ? Энэ бүгдийг нэлээд нарийсган магадалж, уг ёзоороор нь мулталж авах ёстой болоод байна. Учир иймээс нэг хэсэг хугацаанд Ван овогтыг хэн ч анзаарсангүй байгаа янз үзүүлэн бүр задгай тавьж орхивол яадаг бол гэх мэтчилэн асуудалд манай эсэргүүцэн тагнах байгууллагад тулгарч ирлээ. Ийм байдал дунд Шархүү ажиллаж байхдаа тэр бүхнийгээ магадлан задлаж ярилцах түшиц суурьтай байгаа нь тодорхой.
Тэгээд эмч бүсгүй сэтгэл санааны хувьд нэлээд зовуурьт автан “Намайг буруу санаат этгээд торлон авч амь насанд минь хөнөөлтэй явдалд оруулж байна уу? Үгүй юм аа гэхэд элдэв сөрөг явдалд хутгалдуулан миний нэр төрийг хорлон хөнөөх юманд би хавчуулагдаж орхив уу, яав?” гэдэг бодолд автсан байна. Хэргийн далд учрыг эс мэдэх хүнд тийм байдал бий болдог нь буруутгах зүйл огт биш билээ.
Шархүү аанай л ажил тарах үеэр хүүхдийн эмнэлэг дээр гүйн очиж Аюуш эмчтэй уулзлаа. Бүсгүй маань энэ өдөр жижүүрлэн хонож ажиллах ээлжиндээ байж дуудуулаад нэлээд удаан хүлээлгэж байснаа гарч ирж уулзсан дороо Шархүүд цагаан халаад авчирч нөмөргөн дотогш оруулаад эмчийн тасалгаанд байлган, халуун цай өгүүлж ярилцах жаахан зав олгов. Эмч бүсгүй сэжиг бүхий эм олж авсан, тэр гадны найрлагатай эмийг худалдаж байгаа эмийн сангийн дугаарыг олж мэдсэн зэргээ Шархүүд ярьж танилцууллаа. Ажиглахад Аюушийн сэтгэл зовуурьтай байгаа нь илт аж. Тэр нь “Би удам угсааныхаа нэр төрд харш үйлэнд оролцож байна” гэсэндээ биш, өөрийгээ элдэв булай хэрэгт хутгалдаж орхив уу гэсэндээ сэтгэл зовниж байгаа нь мэдэгдэж байлаа. Энэ бол эрүүл саруул сэтгэл санаатай хэнд ч болов гарцаагүй бодогдох зүйл мөн билээ. Харин Аюушийн тэр зовуурьт сэтгэлийг яаж арилгах вэ гэдэг асуулт сайхи хүнд тулгарч ирэв. Тэгэх ч ёстой.
Аюуш эмч ээ? Чи улсад, хүн олонд тустай юм хийж өгч байна. Энэ эмийг урьдчилан хийсэн хяналт шалгалтгүйгээр хэрэглэсэн бол магадгүй манай өдий төдий хүн эрэмдэг зэрэмдэг юм уу, эрт орой амь насаа алдаж болох байсныг чи таслан зогсоолцож байна. Энэ чинь гавъяат үйл шүү! Чи одоо өөртөө бахархаж явах ёстой. Би чамайг хамгаална гэж түрүүн нэг үг хэлсэн. Тэр хэрэг чамд өөрт чинь эс үзэгдэхээр биелэгдэж байгаа. Тэглээ ч болгоомжтой байгаарай гэж Шархүү хэлээд эмчийн бүрдүүлсэн шинжилгээний дүн, санал дүгнэлтийг эмийн зарим хэсгийн хамт аваад эмнэлгээс гарч явлаа.
Шархүү өглөө эрт ажил дээрээ хүрч ирж хэлтсийнхээ даргыг хүлээж байж уулзаад болж байгаа хэрэг явдлуудаа танилцуулан илтгэв. Одоогоор эзэн нь гүйцэд мэдэгдээгүй байгаа эмийн шинжилгээний дүнг бас танилцлаа.
Үүнээс үүдэгдэн гаднаас орж ирсэн зарим эмэнд эм хангамжийн газраас хийсэн хоёр ч удаагийн сорилыг нэгтгэн үзэж, Улсыг аюулаас хамгаалах газраас гаргасан дүгнэлт ёсоор Эрүүлийг хамгаалах яамны Шалган байцаах эрх бүхий хүмүүс гарч, нэр заасан ..-р эмийн худалдааг шалгавал тэр хортой гурван төрлийн эм 100 мянган хүнд хүрэлцэхээр тоо хэмжээтэй гарчээ. Энэ эмийн сангуудын нэгний нь эрхлэгч Ич гэгч уг эмийг худалдаалуулахаар өгсөн хүнээс үлэмж их хэмжээний мөнгөн шагнал авснаа хүлээсэн байна. Нөгөө хоёр эмийн худалдааны эрхлэгч, эм тавин олгогч нараас хээл хахууль авсан гэх тодорхой баримт гаргаж хэлээгүй учир тэднийг хуулийн байгууллагаар шалгуулах болов. Тэд эмийн эзнээс их үү, бага уу, ямар нэг хэмжээний хээл хахууль авсан нь гарцаагүй байв. Бас тэр эмийг өвчтөнд бичсэн эмч нарыг эмийн санд байгаа бичгээр нь хөөж шалгах ажилдаа улсын байцаагч нар орсон байна. Энэ хэргээс үүдэгдэн Аюуш эмч, өөр бусад эмнэлгийн хоёр эмч, Шархүү нар хорон санаат этгээдийн далдын хараанд орж, амь насанд аюул учирч байгааг хаа хаанаа сэрэмжлэх ёстой боллоо.
Гаднаас улсын хил даван нэвтэрч орж ирсэн энэ эмийн хэргийн уг үндсийг нь олж илрүүлэх нэн чухалчлах шаардлага Аюулаас хамгаалах байгууллага, бусад хяналтын албаны хүчний өмнө тавигдлаа. Энэ бүхнийг хийхгүйгээр түмэн олон амгалан байж чадахгүй гэдгийг Шархүү, түүний нөхөд улам илүүтэй ухамсарлан, уг ажлаа дахин эрчимжүүлж байгааг өгүүлэх юун бэ? Энэ эмийн хэргийг илрүүлсэн, түүнээс гарах дүгнэлт, авах арга хэмжээний талаар тусгай асуудал төлөвлөн, төрийн дээд байгууллагад оруулах илтгэх хуудас бичиж, түүнд Шархүү бас биеэр оролцон, хэд хоног суув.
Шархүү Хүн чулууны хэргийг үргэлжлүүлэн эрэх ажилдаа самбаачлан байлаа. Сайхи хүн аятайхан монгол дээл өмсөөд ааваасаа үлдсэн манан хөөрөг өвөртлөн тайван алхаж явсаар Гомбо өвгөний манаа манаж байгаа шөнө ажил дээр нь очлоо. Тэд хуучин танил ёсоор уулзан хашааны буланд байгаа жижигхэн модон бүхээгт орж суун тамхилж, өвгөний данхтай бүлээн цайнаас уун, цүнхэндээ хийж очсон гахайн махтай талх үмхэж, гаансанд тамхи нэрээд хааяа гэгээвчээр гадна юу болж байгааг хараад тавлан сууж ярилцав. Яаж үүр цайлгадаг билээ гэж тэнгэрийн хаяа ширтэж суугч хүнд ингэж хоёулаа гангар гунгар хийж суух нь зугаатай байгаа биз ээ. Шархүү өөрийгээ барилгын хэрэглэгдэхүүн судлан шалгах ажилтай гэж нэмж танилцуулсан байлаа. Сайхи хүн гэр зусланд байгаа. Өнөөдөр харьж чадахгүй болж орхилоо гээд алсаас эхлэв.
Танай дэлгүүрийн үүдний довжоо хийсэн чулуу бол бөх аятайхан төдийгүй гоёмсог, нүдэж засахад догшин хатуу биш, манайд хаа сайгүй байдаг өнгийн боржингуудаас арай өөр байдалтай юм байна шүү. Тэгээд би судлаач хүний хувьд сонирхож, ийм чулуугаар юм хийдэг ажил манайд хэзээ эхлэх бол гэж бодож байгаа хэмээн санаагаа танилцуулж эхэлсэн. Гомбо сайхи хүний танилцуулгад хэр итгэж байгаа бол? Таахад бэрх зүйл ээ.
Гомбо гуай Баянхонгор аймгийн Бууцагаан сумын хүн гэснээр нь бодоход энэ лав цэвэр халх хүн байж таарах нь ээ. Тийм бол ил далд овжин зан гарган, өөртөө хожоо хожих гэж холион бантан хутгаад байхгүй нь лавтай билээ. Го өвгөн бараг л энэ дэлгүүрийнхээ түүхийг бүхэлд нь ярьж, аялаг зан гаргана.
Дэлгүүрийн барилга бариулж байгаа шоволзсон хөх царайтай нөхөр хятад хэлэнд овоо бололтой барилгачин хужаа нартайгаа л шулганан шуугилдаж, цөөн монгол ажилчиддаа жаахан дээрэлхүү зан гаргаад байх шиг тэр үед надад санагддаг байлаа. Би юугаа мэдэх вэ? Банз мод, тоосго, шавар зөөж ойртуулна. Барилгын хоёр дугаарыг өрөхөд хоёр мөрөнд таарсан хөндлөн модтой шатан тавиур маягийн юман дээр тоосго өрөөд л дээш үүрч гаргаж байлаа. Тэр нь зэгсэн хүнд дээ. Өөр нэг хятад хэл гадарладаг залуу хэлэхдээ манай даамал бидэнд хандаж “Энэ байшинг сайн барих ёстой шүү. Энэ чинь мөд бидний юм болох учиртай. Тэгэхээр өөрийнхээ юмыг солгой гараараа хийж болохгүй” гэж хэлж байна гэж орчуулж байсан хэмээн Го гуай хэлээд:
Тэр нь чухам юу гэсэн үг вэ? Түүний нарийн учрыг би юугаа мэдэх билээ хэмээн бодлогоширсон янзаар ярьж байв.
Энэ байшингийн довжооны чулууг хаанаас авчирч, яаж ийм аятайхан зассан хэрэг вэ? Тэр үед манайх чулууны үйлдвэр ажиллуулж байж дээ гэж Шархүүг асуухад өвгөн эрүүнийхээ хэдэн урт сахлыг илбэж сууснаа:
Чухам хаанаас авчирсан чулуу юм бэ, мэдэхгүй. Үүнийг машинаар зөөж авчраад л Найманжин нэртэй нэг идэрхэн насны хүн хашааны буланд тавиад цүүцдэн өөлж зассан. Найманжин хоёулаа нэлээд хэдэн өдөр үүнийг балбасан шиг санаж байна. Тэгээд л янз бүрээр хэмжиж засаад барилгын үүдэн дээр байрлуулсан. Нэг урт чулууны өрөөсөн булан жаахан хугархай байгаа болов уу? Чулууны ажил гэдэг чинь яггүй төвөгтэй юм харагдаж байсан гэж өвгөн ярихдаа цаанаа бодож санасан юмгүй янзтай байлаа. Шархүү ярианд нь ташуур өгч:
Тэгээд тэр үед манайхан овоо юм сэдэж хийж байж дээ. Өөрийнхөө барилгын юмыг өөрөө хийж орхино гэдэг овоо шүү дээ гэв. Өвгөн мушийн инээж, тамхиа угсруулан нэрж сороод:
Хийе гээд хөдөлбөл ч манайхан юм юм хийчих ухаантай. Даанч залхуу л даа гэлээ.
Яг үнэн дээ, ах минь. Тэр Найманжин нар чулуугаар энэ шатнаас өөр юм хийсэн үү гэж асуувал өвгөн духаа маажин бодолхийлснээ:
Аа, тийм. Нэг эртний хөшөө чулуу шиг гэх үү, хүн дүрстэй юм тэд чулуугаар хийж байсан шиг санагдаж байна. Би түүнийг нь хараад нас барсан хүний цогцос дээр босгох гэж байгаа юм болов уу гэж бодож байсан.
Тэр чинь хэр том байсан бэ? Та санаж байна уу, Гомбо гуай?
Би бүдэг бадаг юм санаж байна. Босоо хүний л дайтай юм байсан шиг билээ. Тэр чулуун хүн аятай юман дээрээ цэрдээр сахал, ам зураад л тэд нар бие биенээ зааж “Чамтай адилхан боллоо” гэлцэн тоглож наадаж байсан нь одоо санаанд орж байна. Тэгээд бас тэр чулуун хүнийхээ доод талаас жаахан хөндийлөн ухаж байсан шиг билээ гэж Гомбыг хэлэхэд Шархүүгийн сэтгэлд ёстой л “Түмэн лангийн олз олдоно” гээч болж баясан, арай л дуу алдан алга ташсангүй, нүдээ том болгон өвгөний нүүр өөд ширтэн:
Тэр чулуун хүнийг чухам хэн нь голлож “урлаа” бол гэж асуув.
Мэдээжийн хэрэг. Найманжин гартаа чулуугаар юм хийх дадлага олсноороо гардаж хийлгүй яахав. Тэр ер нь юм юманд яггүй гаажтай хүн байсан шүү.
Найманжин одоо хаана байдаг бол? Ажиллаж байгаа болов уу?
Хөөрхий тэр чулуу хагалагч маань насан өөд болсон гэж нэлээд түрүүн дуулдаж байсан. Хотод ажиллаж байгаад л өнгөрсөн байх.
Аа хөөрхий, ум ма ни бад ми хум! Тэгээд тэр чулуун хүнээ яагаа бол?
Хэн мэдэх вэ? Нэг харахад л алга болсон байсан. Хаа нэгтэй босгож тавиа юу, аль хээр аваачиж хаяа биз. Тэр тэгээд олигтой юм биш дээ. Уйдсан хүмүүсийн зугааны юм болоо доо. Ингэхэд чи юун саваагүй юм хөөж асуугаад байх. Түүгээр яах нь вэ гэж Гомбо хэлээд Шархүүгийн нүүр өөд харав.
Яахав дээ. Манай энэ барилгын чулуугаар чухам юу хийж болох юм бол гэж л би сонирхож байгаа чух. Та их сонин юм ярилаа шүү. Танд баярлалаа гэж сайхи хүн талархалаа илэрхийлээд, одоо энэ барилгыг бариулж байсан хүмүүсээс хэн нь хаана байгааг бас лавлан асууж, нэлээд яриа болов...
Бүхээгээс гарч хараад тэнгэрийн оддыг ажвал шөнө нэлээн орой болж байгаа янзтай. Шархүү дотроо баяртайгаар гэр лүүгээ алхжээ. Тэгэлгүй ч яахав. Олон жил эрж байгаа ажил нь нэг шат ахиж, хэргийн эцсийн нууц илрэх зам нээгдсээр байхад хэн боловч дотроо баясаж, уг ажилдаа урамших нь зайлшгүй тохиолдох зүйл бизээ. Одоо Хүн чулууг чухам хэн санаачлан хийсэн эзнийг олох л үлдээд байна.
Хоёр хоногийн дараа Аюушийг гэртээ, барагцаалбал шөнө дунд өнгөрч байх үеэр дуг нойрон дунд нь гэнэт буу тасхийн цочоон сэрээжээ. Бүсгүй давхийн цочиж өндийж ирвэл эр нөхөр Тогтох нь бас өндийн яав аа, чи гэж гайхшран асуулаа. Аюуш босон харайж цонхоор гадагш харан нөмгөн зогсоод гайхширсан, айж цочсон дуугаар:
Чи сонссонгүй юу? Сая манай гадаа буу дуугарлаа шүү дээ гээд гэрлээ асаах гэвэл, Тогтох босон харайж тэр гэрлийг унтраалган:
Би буу дуугарахыг тун бүдэг сонслоо. Гэрэл асаан тэмдэг үзүүлж болдоггүй юм гэж хэлэв.
Юу гээч болж байгааг сэм чагнавал төдөлгүй гадаа хүмүүс шуугилдаж эхэллээ. Аюуш нар байрандаа байж түүнийг ажиглав. Тогтох, авгайд нь Ван овогт Сүгсээ гутал авчирч өгч худалдсан, эм худалдуулах гэж махран гүйсэн, үл таних хүнээр хоёр боодолтой эм, зурвас бичиг өгүүлсэн, Аюулаас хамгаалах байгууллагын ажилтан Шархүү Аюуш дээр хэд ирж уулзсан зэргийг нэхэн санаж байлаа. Тэр бүх явдлын тухай эмч бүсгүй эр нөхөртөө бүгдийг хэлсэн байв. Тогтох тэр бүхнийг сонсоод гэргийгээ “дэмий юманд орооцолдлоо” гэж зэмлэсэнгүй. Байдал ийм байгаа учир тэр эр гэргийгээ хамгаалах талаар анхаарал тавин, цаг үргэлжид Аюушийн эргэн тойронд болж байгаа явдлуудыг ажиглан яваа билээ. Ийм нөхцлийн дунд тэдний гэрийн ойролцоо бууны дуу гарна гэдэг сөрөг үр дагавартай байж болох талтай аж. Тогтох:
Хайрт минь ээ. Манай гэрийн орчинд харанхуй шөнө ер бусын чимээ гарган, чамайг гадаа гаргаж ирээд хорлох гэж байж магадгүй шүү. Чи биеэр энэ тэр хэрэгт битгий оролцоорой хэмээн захиж билээ.
Буу дуугарсаны маргааш өглөө Аюуш Шархүүгийн гэр лүү утасдвал тэр явдлыг сайхи хүн мэдсэн төдийгүй, түүний учрыг шалган олох хэрэгт биеэр оролцож яваа аж. Түүнд Аюуш сэтгэл амарч ажилдаа явлаа. Чухам яагаад буу дуугарсан шалтгаан хараахан тогтоогдоогүй байгаа гэнэ. Тогтохын байрны ойролцоод Төрхүүгийн барилга засварын хэсэгт оролцон ажиллаж байсан Дү буюу Дүгэр гэдэг хүн тэнд биеэ буудан нас барсан нь тодорхой болов. Харин тэр этгээд яагаад өөрөө өөрийгөө хөнөөсөн шалтгаан нь хараахан мэдэгдээгүй байлаа. Судалгаанаас үзэхэд Дүгэр нь уг гарлаараа өмнө зүгийн худалдаачин иргэн хүний үр сад. Барилга засварын ажилд арав гаруй жил ажилласан. Төрхүүгийн засварын хэсэгт Сүгсээг даган, Цэ гэгчийн хамт ирсэн. Мөнгөнд гаргуун шуналтай нь ажиглагдаж байсан. Дүгэр сүүлийн хэд хоногт Улаанбаатарын эмийн худалдааны гурван ч газарт гаж буруу найрлагатай гэх үү, харь газраас орж ирсэн хортой эмийг худалдаалуулахаар явж биеэрээ хүргэн өгч байсан. Бас Со, Хо, Юу нарын эмч нартай биечлэн уулзаад, тэднээр гажигтай эмээ өвчтөнд бичүүлж байх аман хэлэлцээр хийж, үлэмж тооны мөнгө амлаж байснаар барахгүй тэдгээр эмээ түлхүү худалдаж байх талаар зарим эмийн худалдаатай тохиролцоонд хүрч, урьдчилгаа мөнгөө эмийн сангийн эрхлэгчид гардуулсан баримт шалгалтаар илэрсэн байв. Тэр байдлаас үзэхэд Эрүүлийг хамгаалах яамнаас зохих шалгалт хийн, эмийн худалдаанд будлиан тарьсан цөөн эмч, эм худалдагч нар хяналтанд орж байгааг Дүгэр баттай мэдээд, өөрөө энэ хэрэгт дуун дээр холбогдох болж байгаагаа ойлгож, бас уг хэргийн ул мөрийг баллан мэдэгдэхгүй болгох санаагаар бусад хамсаатныхаа зайлах аргагүй болгосон шахалтаар биеэ хөнөөсөн байж болох талтай байв. Гэвч энэ нь эцсийн хөдлөшгүй дүгнэлт хараахан биш гэж тэр хэргийн судлаачид үзэж байгаа гэнэ. Ямар ч болсон Дү л Ван овогт Сүгсээийн гар хөл болох этгээд мөн гэж Шархүү нотолгоо гаргасан байна.
Яагаад тэр этгээд Аюуш эмчийн байрны ойролцоо ирж биеэ сүйтгүүлсэнийг анзаарахгүй өнгөрч болохгүй нь бас мэдээж. Дү-гийн биед богино гар буунаас өөр ямар нэгэн бичиг баримтын зүйл байсангүй. Байсныг нь түүний хамсаатнууд хураан авсан ч байж болох билээ. Энэ хэргийг лавшруулан судлах ёстой болов.
Улаанбаатарт харь орны хэд хэдэн тагнуулын бүлэг ажиллаж байгаагийн нэг нь Ван овогт Сүгсээ тэргүүлсэн хэсэг Монголын талд мэдэгдэж байгаа. Тэр удирдагчийг нь бариад авч болохоор байгаа боловч бас азнах учир шалтгаан байв. Тухайлбал, Сүгсээг шууд тулган хүлээлгэх хэргийн баримт хараахан бүрдэл болоогүй, ажиглагчийн гарт одоо байгаа зүйл судалгаа, магадлагаанд явж байгаа. Нөгөө нь гэвэл, тэр этгээд цаашаа яах нь вэ? Хэн хэнтэй далдын холбоо сүлбээтэй байна вэ? Тэр зөвхөн тагнуул төдий биш, бүр хорлон сүйтгэгч болж үйлдэл нь гүнзгийрсэн шинж цухалзаж байгааийн язгуур үндэс хэр их байна вэ? Энэ бүгдийг нэлээд нарийсган магадалж, уг ёзоороор нь мулталж авах ёстой болоод байна. Учир иймээс нэг хэсэг хугацаанд Ван овогтыг хэн ч анзаарсангүй байгаа янз үзүүлэн бүр задгай тавьж орхивол яадаг бол гэх мэтчилэн асуудалд манай эсэргүүцэн тагнах байгууллагад тулгарч ирлээ. Ийм байдал дунд Шархүү ажиллаж байхдаа тэр бүхнийгээ магадлан задлаж ярилцах түшиц суурьтай байгаа нь тодорхой.
No comments:
Post a Comment