Сөрөг давшилт зөвхөн дайны талбарт байдаггүй
Аюуш эмчийн суудаг байранд орсон засвар дуусаж суугчид нь гэртээ эргэн ирж байна. Аюушийн нөхөр Тогоо ч харьд яваад ирж ажилдаа орсон байна. Дарга нар нүүж суухдаа албан газраасаа хүн гаргуулаад ачаа бараагаа зөөлгөдөг. Тогоо дарга тийм явдалд дургүй учир Аюуш ажлаасаа чөлөө аваад гэр орныхоо юмыг Тогоогийн жолоочтой хамжин зөөж байрандаа авчирч байлаа. Гэрийн эзэн өөрөө дээд албаны ийм тийм хурал зөвлөгөөнтөй гээд гэр орны ажлаас бие сугаран, контор сахиж суугаа билээ. Аюуш том толио өргөлцөж яваад гадаа хаалганы босгонд саяхан Тогоо нь авчирч өгсөн гоё гутлынхаа хошууны өнгөн арьсыг нэлээд том газар хэгзлэн өмсөх аргагүй юм болгож орхижээ. Түүндээ эмч бүсгүй жигтэй их харамсаж уйлахын наагуур юм болов. Гэрт нь хагарсан цонхны шил тааруулан тавьж байсан Сүгсээ түүнийг хараад Аюуш дээр гүйн ирж үзэн:За яахав дээ. Ийм юм болдог шүү. Уг нь Чех улсад үйлдвэрлэсэн тун гоё гутал байна. Одоо ийм торгон хошуун дээрээ шалбархай гутлыг чам шиг гоё бүсгүй яаж өмсдөг юм бэ? Наадахыг чинь засаж наалаа ч гэсэн олигтой юм болохгүй гэж сэтгэл санаагий нь бүр үхүүлэв.
Сайхан эдээ эвдсэн бүсгүй харамсан:
Одоо яана вэ? Манай нөхөр хувцсаа гамнахгүй гэж муухай загнах байгаа. Би юу гэж хэлдэг юм билээ гэж жолоочдоо ярьвал тэр үгий нь Сүгсээ сонсож мэдээд, бас адилхан харуусах янз үзүүлэн толгой сэгсэрч байснаа:
Одоо яах вэ? Бүсгүй чи өөр гутал сольж өмсөөд наадхыгаа надад түр өгөөдөх. Би хятад сайн гуталчинд үзүүлээд аятайхан засах арга хайя гэж хэлэв. Аюуш бусдын ийм халамжийн үгэнд баярлалгүй яахав. Ингээд орой ажил дуусахад сайхи хужаа эмч бүсгүйн гутлыг цүнхэндээ хийж үүрээд явлаа. Энэ бол Ван овогт засварчинд “нэн чухал олз” болж байгаа хэрэг.
Сүгсээ урьд нь айл хунарын хүмүүсийн амнаас Аюушийг өмнө зүгийн хүний цус холилдсон эм байж магадгүй гэж мэдсэн байв. Тэгээд сайхи хүн дотроо олон юм бодсон байна. Тухайлбал, “Энэ хүүхэнтэй лавхан танилцах боломж олдов бололтой. Би үүнийг өөртөө дасгаж аваад түлхүүр болговол нэлээд юмны тагийг нээн ашиглаж болох биз. Бусдад нүүр талтай эмчтэй тун нарийн шаардлагатай гэж байгаа манай өөр хүн бий. Түүнд тун их хэрэг болно. Би энэ хүүхнээр дамжуулан Монголын дээд ноёдын хувийн байдал, тэдний гэр бүлийнхэнийг лавхан мэдэж авч болно. Ялангуяа Монголын том дарга, сайд нарын дотор болон тэдний эхнэр хүүхдүүдийн үндэс угсааг мэдэж авч чадах биз. Тэгэхдээ манай Хятадын цусны хольцтой ямар сайд дарга байгааг чи ёстой тунгалаг толинд харж байгаа юм шиг мэдэж байгаа. Би арга эвийг нь олж байгаад чиний тархи толгой дотор байгаа тэр зүйлийг чинь уудлан авч дөнгөх биз. Наад зах нь дарга даамлуудын авдаг цалингийн хэмжээ, тэдний хүсэл эрмэлзэл, хэн нь юунд шуналтайг данс бүртгэлд бичсэн адил мэдэж болох биз. Тун ойрын үед байн байн надтай энд тэндгүй тулгардаг, харахад дөлгөөн царайтай, номхон байдалтай юм шиг атлаа цаагуураа гойд ажигч, хөдөлгөөн хурдантай, чөтгөр гээч шиг энд тэндгүй давхиж, юм бүхнийг шиншилж явдаг нэг гонзгой шар амьтан байгаа. Түүнийг Сэлэнгэ мастер авдар захиалж хийлгэх гэж тэдний үйлдвэр дээр очиход нэрийг нь мэдэж авсан гэдэг. Түүний нэр Шархүү гэсэн. Тэр монгол эр чухам хаана ямар ажил хийдэг, гэр орон нь хаана байдаг, энэ бүхнийг Аюуш эмчээр олуулан мэдэж авч болно. Тэгвэл би тэр мөр хөөн шиншлэн гүйдэг сургуультай нохой адил амьтдаас хурдан салж чадах биз. Тэр өндөр шар монгол Лю Жиминг оршуулахад түүгээр явж байсан сураг бий. Балжин хэмээх Банзар хүүхнийг хэн алсан бэ гээд харайлгаж явсан, Шагдарыг тэр хэргийн учир баригдах явдлыг бас тэр Шархүү хийсэн байж магад гэсэн мэдээ миний чихийг дэлсэж байгаа. Тэгэхээр бидний аюултай дайсан бол тэр өндөр шар царайтай монгол гарцаагүй мөн. Би одоо түүнийг даруй цааш харуулахгүй бол гишгэх газар олдохгүй болж байгаа янзтай. Тэр этгээд юманд хүртээмжтэй гэж яана. Амгалан гацаанд тарьж байсан хар тамхины цэцгийг устгах хэргийг бас л тэр үзэж хараад Цагдаа яамандаа хэлсэн байх гэсэн таамаглал манай туршуулуудад байгаа. Энэ ч таамаглал биш, бүр эзнийг нь олоод нүд рүү нь хатгаж байгаа хэрэг биз” гэж Сүгсээ бодон тэр зүйлээ аман дотроо өдий төдий үглэсээр байлаа.
Ван овогт Сүгсээгийн овжиныг хэлж баршгүй. Тэрээр маргааш нь даавуун цүнхээ үүрээд Тогоо даргын үүдний түгжээг засаж бэхлэж өгнө гээд тэднийд тавьж хүрлээ. Тэрээр Аюуштай тогтоох харьцаагаа өнөө маргаашийн дотор дүүрэн амжуулж авахгүй бол засварчид энэ байшингаас хоёр хоноод ажил дууссан гээд холдох учиртай болж байгаа. Сүгсээг 12 дугаартай хаалгыг тогшвол ашгүй эмч бүсгүй хаалгаа нээж өглөө. Тэдний гэрт өөр хүн алга. Аюуш сайхи хүнийг ирнэ байх гээд хүлээж байсан ч болов уу гэмээр байдалтай, сандалд суулган цай аягалан өглөө. Сүгсээ хэнэггүй царайлан байж цүнхээ уудлан гутал гаргаж ирсэн нь эмчийн хамрыг нь шалбалсан гутал тэр хэвээрээ, огт гар хүрээгүй байв.
Бүсгүй гутлаа үзээд царай нь барсхийн хувирч:
Засаж огт болохгүй байна гэнэ үү? Арга ч үгүй байх аа. За яахав гэхэд Сүгсээ аялаг зан гарган инээж:
Надад их сайн танил гуталчин Улаанбаатарт байгаа. Би өчигдөр шөнө тэр хүн дээр очиж гуйсан боловч үүний хошууны нь савхийг бүр солихгүй бол юу ч наагаад аятайхан болохгүй, муухай болно гэнэ. Бээжинд бол дор нь тэр эвдэрсэн хэсгийг нь солиод оёж орхих газар байна. Тэгээд би чамайг хайрлаад өөр нэг ийм гутал авчирлаа гээд бүр цоо шинэ, харваас ч аятайхан, яг хөлд нь таарах хэмжээний гутал сайхи хүн гаргаад ирэв. Аюуш түүнийг нь шүүрэн авч эргүүлж тойруулан үзсэнээ уртаар амьсгалж, толгой сэгсрэн:
Уг нь их аятайхан гутал санж. Даанч өнгө нь өөр. Хүрэндүү юм байна. Манай Тогоо энэ чинь юу юм бэ? Миний авчирсаныг чи яасан бэ гэх байх гэж хэлээд Сүгсээд эргүүлж өглөө.
Засварчин маасганан инээж, ая тавих байдал гарган:
Ай зүгээр дээ. Чи нөхөртөө чиний авчирсан гутал миний хөлд жаахан эвгүй оргиод байхаар нь үүнээс сольж орхилоо. Миний найз бүсгүйд ийм гутал байж гэж хэлээд л үүнийг үзүүлээд өмсөж орхи хэмээн арга зааж хэлэв. Аюуш энэ үгийг сонсоод засварчнаас гутлыг эргүүлэн авч өмсөж үзээд, шалан дээр хэд алхаснаа авахаар болж толгой дохин байснаа:
Энэ чинь ямар үнэтэй гутал вэ гээд гар цүнхээ уудлан мөнгө гаргаад ирлээ. Сүгсээ мөнгийг үл анзаарах царай гарган:
Мөнгө авахгүй дээ. Таньсан хүүхэн чи надад мөнгө битгий өг өө гэв. Аюуш нүдээ том болгон харж гайхсанаа дуугаа хувирган:
Би яалаа гэж таны юмыг зүгээр авдаг юм бэ? Тийм ёс байхгүй гээд гартаа байгаа мөнгөнөөс 3000 төгрөг тоолон сайхи хужаагийн цүнхэнд хүчээр хийж:
Таны авснаас үнэ нь дутаж байгаа бол надад шууд хэлээрэй. Зах дээр иймэрхүү гутал 2000 орчим төгрөг гэдэг юм билээ гэв. Ингээд засварчин бүсгүй хоёрын дунд мөнгө авахгүй, өгнө гэсэн жаахан маргаан болж, эцэст нь Аюуш хужаагийн цүнхийг зориуд хаав.
Ай, чи их сүрхий чанга хүүхэн байна. Би чамаас мөнгө биш, өөр юм авна гэж бодож байгаа юм. Тэгэхэд чи миний авах гэсэн зүйлийг хааж байна.
Та надаас юу авах гээ вэ? Эр нөхөртөй эм хүнээс ийм гоё гутлаар сольж авдаг юм юу байдаг билээ? Хачин хэрэг байна даа.
Ай, одоо яах вэ? Чи надад ярьдаг утсаа өгч болох уу? Би дараа яръя.
Манай утас одоо ажилгүй байгаа. Та дахиад үүгээр ирэх биз дээ гэсэнд:
Би танай энд дандаа ирээд чамтай уулзан, энэ тэрийг ярьж баймаар байна. Чи бид хоёр нэг ясны хүмүүс биз дээ гэж Сүгсээ хэлэв.
Хаалганы хонх хангинан, тэдний яриа тасалдаж, засварчин багажаа бариад үүд рүү очлоо. Гаднаас нэг танихгүй бүсгүй орж ирэн Аюуштай мэндэлсэн дороо:
Манай хүүхэд халуураад байна. Үзээд өгөөч гэж эмчээс хүсэв. Аюуш энэ дуудлаганд очих ёстой боллоо. Хүүхдүүд эзгүй учир эднийх гэрээ цоожлоод гарах болоход Сүгсээ тэдэнтэй хамт гадагш гарахдаа Аюушид хандан:
Би чамтай дахин уулзмаар байна. Бүсгүй чи надад ясаа бодон тус хүргэх биз дээ? Тэгэж болно биз гэж эмчийн нүүрийг тас ширтэн шалах байдлаар асуув. Аюуш энэ засварчин чухам ямар тус өөрөөс нь хүсэж байгааг мэдэхгүй гайхшран, дэмий л толгой дохиод түүнээс салж дуудагч бүсгүйг даган явлаа. Сүгсээ эргэн харж:
Танай байрны хаалганы засварт жаахан юм дутуу. Би маргааш ирж түүнийг хийж өгье гэж хэлэхэд эмч засварчинд хандан:
Би маргааш ажилдаа явна. Үдээс хойш дөрвөн цагаас гэртээ байна байх гэж хэлээд салж одов. Эмчийн энэ үгийг “Нааштай байна. Би энэ бүсгүйгээс салж холдолгүй явж байж дотоод хэргээ гүйцээнэ шүү” гэж Сүгсээ өөртөө хэлж билээ.
Энэ засварчинд ил далд танилууд олон байгаа. Хамт ажилладаг хүмүүстэйгээ сайхи засварчин уулзвал, цуг ажилладаг Цэ нь угтаж ирээд:
Дархан хотоос чиний дүү Үсрэлт гэдэг хүн өглөө манай гэрт ирж чамтай даруй уулзах учиртай. Би галт тэрэгний маргааш өглөөний суудлаар буцна гэж хэлээд явсан хэмээн бусдаас нууцлах байдлаар шивэгнэн хэлэхдээ “Би Ерөөлтийнд байгаа гэж ахад дамжуулаарай” гэсэн гэж бас мэдэгдлээ. Сүгсээ энэ үгийг сонсоод “Би дүү гэгддэг Үсрэлтийг нэг л удаа үзсэн. Дархан хотод очоод түүнийг сураглаж гүйсэн боловч олоогүй. Их л чухал хэрэг болж дээ” хэмээн бодлоо.
Бодож үзвэл, миний дүү Улаанбаатарт ирсэн гэдэг худлаа. Тэр бол манай хүмүүс мөрөө баллаж яваа хэрэг. Би одоо Ерөөлтийнд очих биш, урьд уулзаад тохиролцсон газар, Амгалан гацаанд байдаг Сү овогт луухааны ногооны газарт гафу бариад очих хэрэгтэй болов бололтой. Маргааш өглөө нар лавхан хөөрсөн үед би тэнд байвал зохистой болох нь ээ? Миний дүү намайг сураглаж явна гэдэг чинь “Чи бушуу ирж уулз” гэсэн Ерөөлтийн далд үг гэж бодоод, гэртээ харьж хонон, өглөө нь тааран шуудай, газар малтаж засдаг гафу барьсаар Амгалан явдаг автобусны буудал руу алхлаа. Ингэж явахдаа Ван овогт дадсан аж.
Хэдэн жилийн өмнө хар тамхины улаан цэцэг тарьж байгаад цагдаа нарт саваадуулан баллуулсан Сү овогт луухааны талбай дээр очвол Ерөөлт тэнд ирчихсэн, ногоочин өвгөний хамт ус урсгадаг нарийн шуудуу засаад, хүрз барин зогсож байх нь харагдав. Тэд яалаа гэж түнш ёсоор гар барин мэндэлж, нүүр тулан уулзах вэ? Харин “Би ирлээ шүү” гэсэн дохио болгон малгайгаа сэгсэрч мэнд мэдэлцэв. Орчин тойронд нь өөр хүний бараа эс үзэгдэнэ. Тэд тус тусдаа шуудууны газар засан ажиллаж байгаа дүр үзүүлэн, бие биедээ ойртон явсаар нэг дөрвөлжин тэгш газрын хоёр талд хоорондоо хэдхэн алхмын зайтай тулж ирлээ. Ерөөлт саримгар шар сахлаа алгаараа арчин сулхан инээж Ван овогтыг харан:
Энэ жил ногоо сайн ургах байгаа гэмээр газрын өнгө аятайхан байх шив гэж ам нээв. Энэ нь “Хэрэг явдал аятайхан байх шив” гэсэн үг байлаа.
Уйгагүй л хятад ёсоороо оролдоод байвал хэдэн бөөрөнхий байцаа хураах шүү байх аа гэж Ван овогт хариулав. Тэр нь бас өөр далд утгатай үг. Тэд амьсгаа даран амарч байгаа янз үзүүлэн зогсоод тал тал тийшээ харж, ойр хавьд хүн амьтан байгаа эсэхийг ажаад намуухан дуугаар хэдэн үгний солио хийж хэллээ.
Урд өвөлжөөн дээрээс (Бээжин хотоос гэсэн үг) хэдэн шуудай хонины хоргол маягтай нарийн бордоо (эм гэсэн үг) ирсэн. Түүнийг яаж бяцлан, тарианы газар тарааж цацах вэ гэж би бодож байна. Уг нь их шимтэй бууц л даа, янз нь.
Энэ хэргээр чи надад хандсан юм уу? Бодвол тэр “бордоо”-г хувааж зохистой хэрэглэхэд мэргэшсэн тариачингууд (эмч гэсэн үг) их анхаарах ёстой юм биз дээ?
Ээ дээ, яг тийм. Тун нарийн аятайхан хэрэглэхгүй, хамаагүй цацвал өөрсдийн ногоог сүйрүүлнэ гэж ногоочин хүн хэлж байгаа.
Ай, зөв дөө. Тэр чинь их хүчтэй, сайн “бордоо” байж дээ.
Хэлээд яахав. Ар газрын сэрүүн нутагт байдаг хүмүүсийн хоолонд хэрэглэх ногоонд хольж оруулах хэрэгтэй юм байна гэсэн яриа болов.
Сүгсээ гэр лүүгээ буцах замдаа “Хэдэн шуудай хортой эм ирж дээ. Түүнийг бид худалдах хэрэгтэй болжээ. Тэгэхэд уг нь нэлээн мөнгө гар дээр унах бололтой шүү. Яаж борлуулах вэ? Бас хамаагүй, зах дээр зогсоод худалдаж болохгүй гэсэн үг хэлүүлсэн байна“ гэж Ерөөлтийн хийсэн ярианаас үзвэл ирж байгаа эм “нэлээд” учиртай болохыг ойлгож мэдсэн Сүгсээ “Таних итгэлтэй эмч, түүнийг зарах эмийн худалдааны хүн бидэнд хэрэгтэй шив. Яаж тийм хүн олох вэ” гэж Сүгсээ аман дотроо үглэн бодсоор. Чухам ямар эм юм бол? Ямар өвчинд яаж өгдөг эд байгаа бол? “Өөрсдөө хэрэглэж болохгүй” гэхийг бодоход сүрхий хортой эм байж таарна. Бээжинд л найруулсан эд байгаа даа. Гарцаагүй тийм. Бид монгол хүнийг огт байхгүй болгох санаатай болохоор хүний үр үндсийг хөнөөх чадалтай эм байгаа биз? Эр, эм ямар ч хүний үрийг үхүүлэн, хүүхэд төрүүлэхгүй болгодог эм байдаг гэдэг. Тэр бол энд тун чухал юм байж таарна даа. Тийм ээ. Хүний аль нэг дотоод эрхтэнийг нэлээд удаан хугацаанд мэдэгдэхгүй байгаад аажим гэмтээн үхүүлдэг янз бүрийн эм байдаг. Тархи мэдрэлийг хордуулан солиоруулдаг, элэг бөөрийг өвчлүүлэн сүйрүүлдэг янз бүрийн айхавтар эм байдаг гээ биз дээ. Түүний аль нэг нь байгаа болов уу хэмээн сайхи хүн ганцаараа яриад, эцэст нь тэр эмийг худалдсан хүнд үнийн тэн хагасыг “шагнал” болгон өгөх болзолоор эмч нараар уух бичиг бичүүлэн өвчтөнд өгүүлэх, тийм болзолтойгоор эмийн худалдааны худалдагч нарт бас өгч борлуулах, уг зүйлийг өөрсдийн гар дээр байлгахгүй, өөр “найдвартай” хүнд хадгалуулах, далд ажиллаж байгаа хүмүүсээр танил эмчийг нь олуулж, түүгээр дамжуулан монголчуудад уулгах арга хэрэглэх ёстой шив. Бас бус арга ажиллагааг санаачлан тэр хэргийн мөрийг гаргахгүй байхыг бид гоц анхаарах хэрэгтэй боллоо. Манай далд хүмүүс бас өөр янз бүрийн нууц аргууд олох биз хэмээн сайхи хүн бодов. Сүгсээ ийм нэг шинэ ажил далдуур хийх ёстой болоод гэрийн зүг санаашран явлаа.
Сайхи хүн сэтгэл бардам, хийж яваа далд ажлаа бүтэмжтэй болно гэж бодон алхсаар гэртээ ирсэн байна. Гэхдээ Аюуш эмчийг өөртөө элсүүлж авбал эмийн жор бичүүлэхээс өгсүүлээд тун олон зүйлээр хэрэг бүтэх байдалтай санагдаж байжээ. Үүнийг бодохоос Сүгсээ сэтгэл яаран, яаж тэр хүүхдийн эмчийн санаа бодлыг өөртөө татах вэ гэхээс бүр байж сууж цөхөн байгааг түүний эхнэр “Сэвэгнүүр” Пунсал төдий л ажиж мэдэхгүй, оройд хөнжилдөө Сүгсээтэй хамт түргэн орохыг л бодож байв.
Чи харах царайнаасаа л өндгөн толгойлсон айхавтар эм бололтой билээ. Овоо дориун хятад чанарын далд санаатай бололтой шүү. Өгсөн гутлын мөнгө аваагүйгээр барахгүй, миний бусдаас авсан үнээс хол давуулж надад мөнгө шааж өгсөн. Энэ нь ч том даргын өндөр цалин хангамжинд байдаг болоод тэр биз гэж бодож болох юм. Эр нөхөр Тогоо гэдгээсээ ухаан алдталаа айдаг бололтой байсан. Цаад эр нь албан тушаалаараа гул бариад Аюушийг төмөр гаваар гавласан мэт атгаж байдаг биз. Тэр хүүхэнд өөрийнхөө гарал үүсэл, цусан төрлийг бодно гэж нэг юм баймаарсан. Эр нөхөр нь хөнжил дотроо Аюушийн санаа сэтгэлийг хэнтэй ч зүйрлэмгүй баясгаж байдаг нэг онцгой арга хэрэглэдэг юм болов уу? Нэг л аминд нь тулсан нарийн юмаар Тогоо дарга тэр эмийг хаашаа ч хөдлөх аргагүйгээр хүлж аваагүй байгаа бол санаа нь наашаа хандмаар юм даа хэмээн амандаа үглэж байхад Пунсал Сүгсээг хавирга руу нь тохойгоороо ёврон:
Чи чинь аман дотроо юу шивнээд байгаа юм бэ? Өөр хүүхэнд сэтгэл чинь татагдаад байдаг болж орхиогүй биз дээ? Наашаа хараач гэж зандрангуй хэлжээ. Ван овогт хүн:
Ай, Пунсал аа! Чи юу ч мэдэхгүй байна. Миний ажлын хөлсийг Төрхүү даамал зориудаар буруу бодоод надад дутуу өгөөд байх шиг байна. Тэр даамал өөрөө бидний засвараас мөнгө идээд байгаа ч юм уу? Түүнийг сайн бодох ёстой болоод байна гэж худал өчиг өгч хэвтлээ. Сайхи хүн иймэрхүү зохиомол зүйлээр Пунсалыг бараг насан туршид нь мэхлэн, хэдэн төгрөгөөр өөш хийж, хүүхдүүдийнхээ бөгийг бөглүүлэн, эхүүн үнэртэй дэвсгэр болгож байгааг гайхал бүсгүй яахан ухаарах билээ.
Сүгсээ тогтоосон цагтаа Тогоогийнд ирвэл тэдний хүүхдүүд нь байна. Аюуш эмч ажлаасаа ирээгүй байгаа бололтой, алга. Засварчин тэдний хаалганы нэг талын гуя модыг сольж өгөхөөр өөр мод бэлтгэн авчирсан. Хуучин гуя мод нь хоёр дахин нүхлээд хууч муутай болсон гэж энэ мужаан үзээд солихоор болсон. Одоо тааруулж бэлтгэсэн модоо засаж, цоож, түгжээний нь нүхийг нарийсган засаж эхлэв. Тэгтэл Аюуш хүүхэн ч хүрч ирээд засварчинтай мэндлэн уулзсан дороо цай аягалан өгч найрсах янзтай байлаа. Аюуш ер нь орсон гарсанд ундтай, ааш зангаар хайлсан тугалга мэт хүүхэн билээ. Сүгсээ ч сүрхий аялаг зангаар эмч бүсгүйтэй харьцан, хийж байгаа модоо хурдан тааруулж ажиллахдаа:
Танай энэ хаалганы яс мод их хуучирч олон нүхлүүлсэн болохоор бүрэн солихгүй бол болохгүй гэж би бодсон. Одоо их сайн болно. Би тун хатуу таримал мод олж энд хийж байна хэмээн оноо авах үг хэлж ажлаа дуусгаад, цоожийг дахин дахин шалгаж үзсэнээ инээмсэглэж:
Аюуш эмч ээ! Танай хаалга бөх боллоо. Тэгээд өөр засаж янзалмаар юм байвал надад хэлж байгаарай. Би “за” гэвэл монголчуудын хэлдэг ёсоор “ёогүй” хийж өгнө шүү. Ганц энэ хаалга ч биш, сандал ширээ, ор, шүүгээ сав аль ч модон эдлэлийг би засдаг. Танайд бол би үнэ хөлс гэж элдэв дээдийн юм ярихгүй. Одоо хоёулаа их танил боллоо гэж хэлэв.
Тэглээ. Би тантай сайн танил боллоо. Та юмыг хурдан, цэвэр сайн хийдэг уран гартай мужаан байна. Та одоо надаас юу авах вэ гэж Аюуш эелдэглэв. Сүгсээ толгой сэгсрэн:
Би энэ хаалга зассан гэж юм авахгүй шүү. Танил хүмүүст энэ зэргийн юм байлгүй яахав.
Хүүе! Яалаа гэж тэгэж болдог юм бэ? “Хөдлөвөл хөлс, зогсвол зоос” гэдэг үг бий. Та шууд хэл. Хэдэн төгрөг надаас авах вэ, түүнийгээ ав!
Ай, Аюуш аа! Би хөлс авахгүй гэж хэлсэн шүү. Харин чи надад хүн авчирч өгсөн дотор газрын хэдэн сайн эмийг өвчтөнд уулгахаар бичиж өгч туслаарай. Тэр бол олон янзын өвчинг анагаах чадалтай, манай дорно зүгийн хүний биед зохидог ховор ургамлаар найруулж хийсэн тун сайн эм. Би эхнэрээ, хэдэн нусгай хүүхдээ аваад Бээжин явж сайхан юм үзүүлэх санаатай. Тэгэхэд мөнгөний хэрэг нэлээд гарах байх гэж бодож байна гэж сайхи хүн жирийн байдлаар хэлэв. Аюуш хужааг харж жишимгүй янзаар зогсож байснаа сулхан инээж:
Би таны хэрэгцээг мэдлээ. Тэр эмээ надад үзүүл! Тэгээд би өөрөө шалгаж үзээд зохих ёсоор өвчтөнд бичиж бололгүй яахав. Харин тэр эмийг чинь би урьдаар заавал үзнэ шүү гэж хэлэхдээ цаанаа элдэв дээдийн зүйл бодсон шинжгүй царайлав.
Ай, Аюуш аа! Тэгвэл их сайн байна. Би үүнийг чамаас өөр эмчээс гуйхгүй. Бас тэр эмийг худалдаад орж ирсэн мөнгөний гурав хуваасны нэгийг чамд өгөх болно гэж амлан хэлэх байна. Би нэг үгтэй хүн шүү гэж хэлснээ “Уг эмийг би өөрөө биш, өөр хүнээр энэ эмчид өгөх нь хожим өлзийтэй болох байгаа” хэмээн бодсон аж.
Аюуш Сүгсээ хоёрын энэ удаагийн яриа дуусаж , гадаа суудлын тэрэг сүн хийж ирээд зогсож байгаа дуу сонсогдлоо. Бодвол Тогоо гэдэг дарга ирж байгаа биз. Түүнд өөрийгээ харуулах гэж гүйх хэрэггүй гэж Сүгсээ бодон, яаран багаж хэрэгсэлээ авч гарвал шатан дээр нэлээд догь байрын гэх үү, ихэмсэгдүү боровтор царайтай хар хүн тансаг үнэр ханхалуулан, сайхи хүнтэй зөрж өнгөрлөө. “Энэ Аюушийн нөхөр мөн байна. Яггүй буурь суурьтай байрын хүн юм. Би энэ хүнтэй халз тулахыг санаархах хэрэггүй. Тойруу замаар чиний цагаан царайт эхнэрийг монгол дарга нарын нарийн юмны авдарын цоожны түлхүүр болгож авахыг би зорих болж дээ. Юуны өмнө энэ Тогоо даргын элгэнд хүйтэн чулуу оруулчихаж дөнгөдөг болов уу? Аюуш эмч ч бас дотроо цахиур чулуу шиг хатуу сэтгэл хадгалан явдаг байж магадгүй шинжтэй байна шүү. Чамд их гүрний данжаадын цус хадгалагдаж байх л ёстойсон. Чи бол зэгсэн хөлтэй, хятад пүүсний туслах данжаадын удмын охин гэж надад дуулдсан. Тэр удмыг нь би энэ эмд сануулаад, зүрх сэтгэлийг нь ганхуулж байх учиртай даа. Энэ Тогоо гэдэг зузаан дарга Аюушийг хаашаа ч гулзайхгүй болгон хүмүүжүүлэх гэж том ухаан зарж, эхнэртэйгээ ноцолддог биз. Тэгээд чи бид хоёрын аль дийлдэгийг бидний харилцан хийх сөрөг давшилт мэдэх хэрэг болоо шив. Би уг нь цэргийн эр байв даа” хэмээн бодсоор цаашлав.
Ван овогтын сэтгэлд янз бүрийн юм бодогдож байжээ. Гол нь яавал Аюуш эмчийг өөрийн гарын хүн болгож авах вэ? Би түүнд сая төгрөг амлаж чадна. Надад Бээжингээс гуйвуулж ирсэн мөнгө бий. Тэр эм мөнгө тоохгүй байх ёсгүй. Монгол эмс мөнгө үзэхээрээ шээс алддаг амьтад. Надтай дайралдсан бүсгүйчүүд бүгд тийм байлаа. Ер нь ертөнцийг мөнгө захирч байгаа. Би яаж түүнд мөнгө өгөх вэ? Шууд аваачаад өгөх үү? Тэр эм чингэх бол айхавтар бусгана даа. Хэрэв тэрээр надаас ахиухан тоотой мөнгө авдаг юм бол ч миний гарт орж байгаа нь тэр. Тэгээд би Аюушид “Монгол улс хэзээ ч бие даан оршин тогтнож байж чадахгүй. Манай том гүрний хаяаны манаас болоод байж байх болно. Энэ хэрэгт чи эртхэн нийлж нэгдэх нь чамд илүү тустай байх болно. Манай их Хятадын хүмүүс ч монголчуудыг өөртөө нийлүүлж нэгдье гэхэд ёстой алга тосон угтаж авч, халуун ханзан дээрээ бөмбөрүүлнэ. Энэ бол гарцаагүй хэрэг. Тийм цаг ирэхээр “Би энэ хэрэгт эрхэм тус хийсэн хүн шүү” гэж ам бардам хэлэх үгтэй, хэний ч өмнө нүүр бардам байх ёстой. Тэр хэргийг эс ойшоон эсэргүүцсэн хэн боловч эцсийн бүлэгт муу уурт газар туугдан очиж тэнд тамаа цайна гэж мэд хэмээн Аюушид ярьж ойлгуулах юмсан. Даанч бидэнд тийм дөгөө, боломж олдохгүй байна даа. Яадаг юм билээ? Яах ч юу байхав. Би одоо Аюушаас салахгүй дагах ёстой. Энэ эмийн гараар хийлгэх зүйл надад тун олон байна. Тэгээд би яаж Аюуш эмчтэй харьцаж, түүний бодол санааг эргүүлэн өөрийн тэжээсэн муур адил болгох вэ? Аюушийн гараар тэр эмнэлэгт хэвтэж байгаа өвчтэй хүүхдүүдэд урдаас ирсэн эмийг уулгуулбал манай хэрэгт нэг том нэмэр болох ёстой. Яаж тэр хэргийг Аюушаар хийлгэх вэ? Эмч хүүхэн манай эмийг сорилын шинжээч нараараа үзүүлээд хортой юм байна гэвэл яана вэ? Аюуш тэгэж байж чадахаар эм бололтой шүү. Тэр эмнээс шалтгаалаад энд бидний хийж байгаа хэрэг сэдэгдэн илэрч балгаа тарих юм болбол яах вэ? Хамгийн түрүүнд би хүзүүгээ оосорлуулна гэсэн үг. Тэгээд яах вэ? Ингэж айж болгоомжлоод зүгээр яваад байх уу? Тэгэх юм бол эрийн тэнгэрийг гутаасан, амьдаараа үхэж байгаа булай явдал болно. Тэгэж болохгүй дээ. Их гүрний алдрыг бодон, зорьж яваа том хэргээ бүтээхийн тулд шантаршгүй хатан зориг гаргах ёстой. Би тийм болохоор Аюуш руу хамаг хүч тэнхээгээ дайчлаад ойртон очиж, хамаг санаагаа түүнд хэлж зүрхэнд нь шингэтэл ойлгуулах хэрэгтэй. “Чи манай бодлогын төлөө хүч тавин зүтгэвэл Бээжинд хамгийн их нэр хүндтэй баатар эмэгтэй болон өргөмжлөгдөнө. Тун ч их шагнал хүртэн насан туршдаа жаргалын дээдийг эдлэн явах болно” гэдгийг би Аюушид ойлгуулах ёстой болжээ. Би одоо энэ явдлаас ухарч болохгүй” гэж Ван овогт Сүгсээ өөртөө хэлээд Аюуш эмч рүү зориглон зүтгэж яваа аж. Үүнийг бид нөгөө олон нүүр гаргаж явсан эм Цэвээний Балжин адил болгож болохгүй. За үзэж алдана гээчийг хийнэ дээ хө. Чи Хан үндэстэн Хятадын хүү мөн юм бол энэ хэргээс хойш суун зүрх алдаж болохгүй. Оролдоод болохгүй бол Аюушийг газар доогуур оруулна даа гэж Сүгсээ өөртөө хэлээд, тангараглаж байгаа маягаар газар нулимсан байна.
No comments:
Post a Comment