ОД ХАРВАВ
Жамба, байшингийн хажуу даган, хотын зах руу гүйх шахам явтал цэргийн цуваа үргэлжлэх нь харагдав. Жагсаалын түрүүнд нь япон дараа нь өвөрмонголын цэргүүд явна. Жагссан цэргүүдийн хойноос хээрийн гал тогоо, эд агуурс ачсан тэргүүд хяхнан цуварч, тэвш бүхий тэргэнд дөрвөлжин хайрцагтай сум, дараачийнх нь их буу чирсэн байв.Эндэхийн хүмүүст сүр хүчээ гайхуулах гэсэн японы цэргийн эрхтнүүдийн нэг далд санаа байв. Үүнийгээ далимдуулан японы цэргийн тагнуулын хэлтсийн улааны эсрэг худал гүтгэлэг зохиогчид /улааны аюул, хойноос довтлон занал хэмээн улиг болсон зүйлээ олонд үнэмшүүлэх гэж ядацгаана гэдгийг Жамба мэднэ. Цэргийн цувааны ойр зогссон онцгой яамны дагуулууд байгаа эсэхийг шалгав. Мөшгөлтөөс мултарч /Мөнгө товч/-той уулзах нь чухал гэж бодон ойр орчмын хүмүүсийг ажиглавал, Хай-Гуй Ши хэмээх пүүснээс дээлийн чисчүү авч байхад ойрхон таарсан хүүхэн нүдэнд тусаж Жамбатай халз тулгарав. Тугалынх шиг бүлтгэр нүд, зурсан мэт дургар хар хөмсөг нь түүний нимгэн цагаан царайд зохирч зургийн хуар лугаа зүйрлэм агаад хомбон нударга сөхөж, элбэгдүү хүрэн торгон тэрлэг дээр нарийвтар ногоон дурдан бүс ороожээ. Мөөмний товч тэрлэгний энгэрийг түмбийлгэн нүд булааж, бие гижигдэх ажээ. Аргагүй согоо шиг амьтан. Гэвч би түүний сэтгэлийн үгийг дуулж болох уу. Тэр надад сэтгэлээ гарган хэлж чадах авч энэ нь цаанаа хорт могойтой хэлхээтэй шүү дээ. Ийм олон хүнтэй хотод энэ хүүхэн надтай таарах нь учиртай.
Онцгой яамныхан миний төлөө тун их халамж тавьж байгаагийн нэг нь энэ дээ болдогсон бол /та намайг хаа ч явсан салахгүй ямар зовлонтой юм вэ? Ингэж над шиг эрд дурлана гэдэг чинь танд ямар ч зовлон учруулж мэднэ шүү. Тайван байлгаач гэмээр санагдана. Жамба, түүнийг огт хараагүй юм шиг гудамжны нөгөө талд гарч ойрхон байгаа Хиподэ /нар мандах/ гэдэг эмсийн хүрээлэн рүү алхав. Тэр хүүхэн тээнэгэлзэн байснаа нударгаа хаялан гүйж аядснаа, Жамбыг эмсийн хүрээлэнгийн хаалган дээр очиход гэнэт хэрэмний буланд бултасхийн далд оров. Би тагнуулын газрынханд нэг бодол төрүүлэх хэрэгтэй болж дээ. Тэд намайг эхнэргүйд гайхдаг байж таарна. Тэгээд ч энэ хүүхнийг дагуул болгож байгаа хэрэг гэж санан Хиподэ-гийн байшингийн хаалгыг нээж ороход нэг л нялуун ой гутам авч аргагүй онцгой яамныханд хэн болохоо харуулахын тулд үзээгүй үйлийг үнэмшүүлэхээр өнгөт зургийн өмнө нүд хужирлах мэт түднэ.
***
Харанхуй болсон ч гудамжны бүдэг гэрэлд хаана юу байгаа нь тод. Жамба Хиподэ гээс гараад баруун тийшээ сүүдэр даган хэрэмний ёроолоор явав. Нөгөө гудамжны дунд хүрээд хажуугийн догол өөд эргэхэд дагуул алга болов. Хоёр дахь догол тойрон хэдэн мөч болоод бага гүүрээр гарч Люй-Гуан хэмээх буурчийн газар зүглэв. Энэ буурчийн газрыг хятад хүмүүс, Гэвэн /япон гэсэн үг/ -ийн Люй Гуан /зочид буудал/ гэж ярьцгаана. Японы цэргийнхэн энд бууж, тэндээсээ төдөлгүй Футаба /хоёр навч/ хэмээх эмсийн хүрээлэн рүү цувцгаадаг тул хөл хөдөлгөөн ихтэй гудамж ажээ. Жамбын суусан тэргэний ард бараан зүсмийн морь хөтөлсөн тэрэг явснаа хажуугаар хажуугаар нь хурдлан өнгөрөв. /Энэ тэрэг газрын хаанаас гараад ирдэг билээ. . . . гэсэн бодол төрж, дороо тэргэнээс бууж мөнгөө төлөх зуур ажихад, нөгөө тэрэг гурван зуугаад алхмын тэртээ зогсон хоёр хүн түүнээс буух нь мэдэгдэв.
/Мөнгөн товч/-той уулзах хоёр дахь болзоот газар хэдэн алхмын тэртээ байвч тэнд очиж болохгүй. Юу ч гэсэн байдлыг хянахаар гудамж өгсөн чигээрээ Люй-Гуан буудал өөд явав. Түрүүчийн тэрэгнээс буусан хоёр хүн хэрэмний булан дээр ирж зогсож байснаа нэг нь гуйвганан Жамбыг амдан ирж,
- Гал байна уу? гэж янжуур гартаа барьж асуух зуураа нүд нь тогтож яван Жамба руу гөлөгнөн ширтэх нь ямар нэг далд учир байна уу гэмээр сэжиг төрөв.Тэр монголоор /ганц чүдэнз гарз нь ч гайгүй харамлахгүй зураадахаач/ гэж үг өдсөн янзтай дуугарав. Жамба өврөөсөө чүдэнз гарган
- Монгол туургатны нэг ах дүү нар байна, арай ч тийм шинжгүй зан гаргахгүй гээд чүдэнзээ хавиран янжуурыг асаав.
-Тэгэлгүй яахав. Эрхэм минь гялайлаа хэмээн элгэмсэг байдал гарган Жамбын тохойноос барьж сугадан, бүр тэврэх гэхэд Жамба, тэврүүлсэнгүй гэдрэг зайлав. Тэр таварцаглаж унасан байдал гаргаж,
- Үүнийг хараач, та минь! Намайг унагаав хэмээн чанга хашгирахад хажуугийн хэрэмнээс түрүүчийн хүн, нэг Шапиндуйн хамт гарч Жамба, тэр хоёр руу ирэв.
- Юу болж хэрүүл маргаан гаргаад байна? Гэж Шапиндуй омогтой асуухад,
- Маргаан болсон зүйл огтгүй. Энэ эрхэм архи их ууснаас хөл дээрээ зогсож үл чадан сөхрөөд өвдсөнөө чимээ гаргав бололтой гээд Жамба явах гэтэл /согтуу/ хүн
- энэ хүн намайг түлхэж унагаав гээд Жамба өөд ухасхийх байдал үзүүлэхэд тэр хоёр араас нь чангааж,
- Та, бид хоёртой хамт яв. Үнэн зөвийг олно гэж цагдах ёсоор захирангуй хэлээд зүүн зүгт гараа дохив. Жамба, ер татгалзсан байдал гаргасангүй. Зориуд ингэж намайг цагдаагийн газар аваачих гэсэн арга зохиосон хэрэг гэж таан цаашид юу болохыг мэдэхээр тэднийг дагав. /Мөнгөн товч/ энэ байдлыг алсаас ажсан ч байж болзошгүй. Тэр мэдээгүй л бол сайн сан. Санаа нь зовохын нэмэр. Эдэнд ямар ч баримт байхх ёсгүй. Нэгжлээ ч гэсэн гутал арай тайлж үзэхгүй байх. Ийм байдал таарахгүй болгоомжилж түлхүүрийг зулгандаа нуусан нв сайн болов. Харин нарийн нэгжвэл тун аюултай, энэ энэ түлхүүрийг надаас олчихвол үйлс харлав гэсэн хэрэг гэж, урд нь хэвийг авч хийлгэсэн Гуямагийн нууцын авдрын түлхүүр илрэх вий гэхээс сэтгэл зовниж ямар аргаар мултрахыг болгоомжлон нэг хэрэмний хаалгаар ороход хүрэн вааран дээвэртэй тоосгон байшин гэрэлтэй харагдав.
Шапиндуй Жамбыг дагуулан нэг тасалгаанд оров. Байшингийн буланд зассан ширээний хажууд япон цэргийн халзандуу, шар царайтай хүн сууна. Ногоон цамц өмссөн, шар эмжээр бүхий голоороо зураастай улаан батлиз дээр талын алтан таван хошуу гурвыг хадсан байв. Жамбыг оруут гилжийн харснаа
- Энэ юун хүн вэ? Яагаад авчирсан юм бэ? гэхэд цагдаа
- Гудамжинд хүнийг түлхсэн гэж товч хариулах нь Жамбад улам ойлгомтой болов.
- Нэр хэн вэ?
- Жамба
- Хаана ажил хийдэг вэ?
- Чунь Дэ-чин пүүсэнд
-Тэнд ажиллаад удаж байна уу.
- Дөрвөн сар гаруй.
- Урьд нь хаана ажиллаж байсан вэ?
- Урьд нь ажиллаж байсан газар хэд хэд бий дээ.
- Та түүнийгээ хэлээч.
. Болно гэхэд тэр япон, цаасан шунамхай тэмдэглэж байх нь харагдана. Би Авга засгийн хошууны Хоргон хаяагийн сүмийн умзад лам Довчингийн дүү дээ. Эцэг минь багад минь нас барж ганцаараа үлдээд Бандид гэгээний хийдийн нэг лам даган авга ах Пүрэвийн байдаг Бадгарын хийд хүрсэн. Бадгарын хийдийн сан жасад бадрын малыг хошуудаас авчрах ажлыг хэдэн жил хийв. Миний намтар энэ юм.
- Таны сайн танилууд ямар хүмүүс хаана байна вэ?
- Бандид гэгээний онцгой яамны зарлага Даш, Харбины Чюдин Кампаны сан эрхлэх ноён Томсон, Авга засгийн хошууны бичээч байсан Чимэд, Түвдийн Гүмбэн хийдийн улаан дабрангийн нярав Дугар, Жанчхүү хотын цагдан сэргийлэхийн ахмад Мура, одоо Осака хотод байгаа. Тоймтойгоос нь эднийг нэрлэх үү дээ.Миний хийж явсан ажлууд маань ч худалдааны пүүс, компаниудын ноёдын, сүм жасын нярав нарын зарц болж тэдний мал сүргийг ав гэсэн газраас авч, хүргэ гэсэн газарт хүргэж байсан л төдий юм шүү дээ. Таньдаг хүн алийг тэр гэх вэ?
- Ахмад Мура машины ослоос сарын өмнө нас барсан та дуулсан биз гэж хэлээд яах бол гэсэн янзтай Жамбын царайг ажихад
- юу? та худал хэлэв. Мура тийм болгоомж алдах хүн биш. Саяхан надад захидал ирсэн юм чинь? Та бүү муу ёрло гэж Жамба дуу алдан босож ирэхэд?
- Эрхэм минь үнэн. Би яалаа гэж ийм аймшигтай үгээр толгох билээ. Та суу! Тайвшир гэв.
- Яасан тоогүй юм болов. Бид хоёр гэмгүй сайхан найзуудсан. Хөөрхий !хөөрхий хайран залуу нас gмьдрал! гээд гэмшин өгүүлэхийг япон дарга ажаад /сайн найз байсан гэдэг нь үнэн байх. Мура архинд дуртай байсан болохоор энд найз ч олон байсан гэнэ лээ. Одоо сайн шалгадаг хэрэг, олигтойхон нэгжье. Орооцолдуулах сэжигтэй зүйл биеэс нь гарч магад гэж горьдон нүдээ жийхийн инээмсэглэсэн янз гарган,
- Эрхэм та ёс горимыг гадарлах биз. Та бага ч гэлээ зохисшүй явдалд өртөн манай цагдах газар ирсэн болохоор зүй дагуу нэгжинэ. Таныг муу хүн гэсэн нь бус? Журам ийм ажгуу. Биедээ авч яваа зүйлээ аваад аль гэв.
- Болно. Эрхэм Наран? Танай журам тийм бол би дагах нь зүй билээ гээд түрүүвч, боодолтой бичиг сэлтээ ширээн дээр тавив. Буут хот дахь японы мэдлийн пүүснээс Жамбыг урамшуулан сайшаасан бичиг, мал хүргэх тухай үнэмлэх зэрэг биедээ зориуд авч явдаг зүйл түүнд байгаа нь учиртай байв.Жамба хүрэм цамц, тэгээд өмдөө тайлах гэтэл, офицер энд тэндээс барьж тэмдчин үеэхэд нь өрөөсөн шаахайгаа тайлав. Дараа нь офицер сандалдаа эргэн сууж, бичгүүдийг уншина.
- Наран ноёдтой бишгүй л учир уулзаж байсан, ийм муухай явдал надад таарч байгаагүй. Танай харъяаны пүүсүүдийн ажилд бие хйрйгүй зүтгэсээр байна. Та ч энэ бичгүүдийг үзэн болгоосон байх. Намайг даанч басамжилж байна гэж Жамба ууртай мэт өгүүлээд хувцасаа өмсөв. Офицер улам нялуун налгинасан этгээд царайгаар,
- Ёс тийм гэдгийг би түрүүн хэлсэн шүү.. .гэхэд Жамбын эгдүү хүрч,
- Сайн танил биш ч ноён Танакийг би мэднэ. Тэр та нартай адилгүй хүн гэж зориуд цухуулгасаныг сонссон офицер, гайхасхийн харснаа /Энэ бас Танакийг энд байхад нүүр учраад авсан хэрэг үү. Ийм хүмүүс заргач байдаг. Хорих уу, байх уу/ хэмээн эргэлзсэнээ хажуу дахь Шапиндуйд,
- Энэ эрхмийг шоронд хий. Маргааш асуудлыг шийднэ гэв. Шапиндуй, Жамбыг шууд авч гаран хэрэмний булан дахь жижиг байшингийн хаалгаар доош бууж нэгэн өрөөг онгойлгон түлхэж оруулав. Хаалга чихран хав хийж, түлхүүр харчигнан цоожлоход Жамбын дотор сэрүү оргих шиг болно. Өрөө харанхуй, юу ч үл харагдана. Гараа алдлан тэмтрэхэд хов хоосон, зөвхөн ганц хүн суух зайтай ба сандлын модыг ханатай нь бэхлэжээ.
Давчуу зэврүүн хонгил тул хүн удаан тэсэх аргагүй мэт санагдана. /Яагаад ингэв, Эд зориуд далим гарган хорив бололтой, юм бүхэн сэжиг авахгүйгээр явагдаж байгаа, тэр нь тийм байсан гэх сэтгэлд сэвтэй зүйл анадад бодогдохгүй юм. Паспорт жинхэнэ ёсоор авсан эндхийнх. Баатар минь зүгээр байгаа даа. Түлхүүрийн хэвийг тун сэжиглэхээргүй үед авсан байна билээ. Онцгой яамныхан нэг л сэжиг авсан бол түүнийгээ хүлээлгэх гээд эрүүдэж алдаг новшууд даа. Намайг суллахгүй бол байдал хүнд болно. Ямар нэг аргаар эндээс гарчихъя. Эд, надад ямар нэг тулгах баримт байхгүй болохоор аргаа барь жнамайг туршиж байж ч болзошгүй. Юу ч гэсэн эдэнтэй тун бодлоготой үзэлцэнэ дээ, хэмээн бодон байтал нэг хүн хаалга нээн, Гараад ир! гэв. Жамба аажуухан гарав. Цагдаа Жамбыг дагуулан түрүүчийн тасалгаанд аваачихад офицер ганцаараа сууж байснаа, Жамбыг цоргисон харцаар улнаас толгой хүртэл тун зэвүүн ажих нь энэ хүн ямар байдалтай байна гэж сонжсоных агаад Жамбын царайд огт цочирхож тэвдсэн байдал илрээгүйд тэд гайхав.
- Болсон явдал тодорхой учир таныг хорихоо азная. Та гудамжинд хүниэй маргах чинь зөв биш ээ. Энэ удаа таныг явуулъя. Тав хоногийн дараа дуудна. Саадгүй ир. . . Тэр үед энэ асуудлыг шийднэ гэхэд
- Миний буруу юм ч үгүй дээ. Тэр ойчсон хүнийг түшээд аваагүй нь сайшаалтай юм биш. Ёс горимыг сайн мэдэх хүндэт наран ноён та бүх асуудлыг зүйд нийцүүлэн зөвөөр таална гэж өчүүхэн би итгэж байна гэхийг сонссон япон дарга,
- За ийм байна хэрхэхийг дараа мэд. Та явж болно гэх нь өөрийн зорьсонд хүрэв гэж цаанаа додгор байгаагийн учир бол, энэ хүн хаана юу хийж байсан, хэн хэнийг таньдагаа бүгдийг хэлэв.
Бадгарын хийдийн нярав Дүрэвийн дүү Жамба гэгч Жанчхүүгийн нэг пүүсэнд ажилладаг гэсэн бичиг өнөөдөр тэндхийн салбараас ирсэн гэнэлээ. Бусдыг нь шалгахад юу байх вэ. Ноён Гуяма, намайг сэжигтэй зүйл түүнээс олоогүйд харамсаж байгаа даг. Тулгах юмгүй хүнийг хориод дэмий гэж тэр хаширлав. Энэ байдлыг мартагнуулаад. Хэд хоногийн дараа шилийг нь сэтэртэл харна. Тэгэхэд бидний гарт ороод ирнэ. Үхсэн Мурагийн нэрийг барих нь нэг л сэжигтэй байна. Гайгүй, учрыг олох юмаа чамаас асууж мэдэв гэж сэтгэл ханснаас тэгж ээ.
Цаг орой болсон тул гудамжинд гарахад хүн цөөн байв. /Мөнгөн товч/ гуравдах болзоот газарт байх ёстой. /Эд одоо дагаад байхгүй биз. Юу ч гэсэн тун анхааралтай явах цаг болжээ. Миний танилуудыг шалган мэдэхэд тав байтугай хэдэн тав хоног болно. Миний танилууд, төрхийг минь гаргаад өгнө тэгээд дуусна шүү дээ. Үүний тухайд хүрэхгүй би амжих нь амжина. Яарч урхинд орчих ул мөр үлдээхгүй л байвал ялц л таарна хэмээн бодсоор орчноо ажин аажуу алхав. Саргүй харанхуй тул хэрмнүүдийн хаалган дээрх гэрэл гудамжийг гэрэлтүүлэх боловч гудамжны хэсэг газар сүүтэртэн харлана. Жамба, явган явж туршъя. Мөнгөн товчтой уулзах газар очиход хориод минутын хугацаа болно. Энэ завсар сэжиг авах юм таарвал шууд байшиндаа очно гэж шийдэв. Мөнгөн товчтой уулзах хоёр дахь болзоот газар хэдэн алхмын тэртээ байв түүнийг тойрон цаад талд байгаа гоёл чимэглэл хийдэг газрын хаалганд тулаад эргэхэд гойд сэжиглэмээр зүйлгүйд баярлаж зүүн хэрэмний буланд Мөнгөн товчтой халз учирав.
- Дүү минь сайн уу?
- Сайн
- Ажил үйлс бүтэмжтэй биз
- Бүтэмжтэй
- Түлхүүр бэлэн болсон гээд хоёр янзын түлхүүр гарт нь атгуулав.
- Найвдартай биз.
- Найдвар бий.
- Дайны үе хийх ажлын нууц заавар гэвч бчигдөр ирсэн маш сайн нууцалж байгаа
- Энэ л хамгийн чухал. Хоёр дахь болзоот газар нөгөөдөр цагтаа очно шүү. Маш болгоомжтой ажилла! Хэрэв болзоонд ирээгүй байвал гурав дахьдаа очоорой.Сүүл сайн ажаарай. Чамайг арай тэгэхгүй биз.
- За ойлголоо. Манёвирын товлосон өдөр хэвээрээ юу?
- Хэвээрээ
- Төлөвлөгөөнд ямар өөрчлөлт орохыг анхаараарай
- Тэгнэ
- Дараачийн уулзалт тавтай болно байх. Өнөөдөр яарах учир надад таарав. Би одоо гэртээ очно баяртай! болгоомжил! гээд Жамба ирсэн гудамжаар шулуун явснаа Да Мэн –Гүнс /Их Монгол Хоршоо/ чиглэн дэргэдүүрээ цуван зөрөх хүмүүсийг сэм ажсаар явав.
/Мөнгөн товч/-той уулзах хоёр дахь болзоот газар хэдэн алхмын тэртээ байвч тэнд очиж болохгүй. Юу ч гэсэн байдлыг хянахаар гудамж өгсөн чигээрээ Люй-Гуан буудал өөд явав. Түрүүчийн тэрэгнээс буусан хоёр хүн хэрэмний булан дээр ирж зогсож байснаа нэг нь гуйвганан Жамбыг амдан ирж,
- Гал байна уу? гэж янжуур гартаа барьж асуух зуураа нүд нь тогтож яван Жамба руу гөлөгнөн ширтэх нь ямар нэг далд учир байна уу гэмээр сэжиг төрөв.Тэр монголоор /ганц чүдэнз гарз нь ч гайгүй харамлахгүй зураадахаач/ гэж үг өдсөн янзтай дуугарав. Жамба өврөөсөө чүдэнз гарган
- Монгол туургатны нэг ах дүү нар байна, арай ч тийм шинжгүй зан гаргахгүй гээд чүдэнзээ хавиран янжуурыг асаав.
-Тэгэлгүй яахав. Эрхэм минь гялайлаа хэмээн элгэмсэг байдал гарган Жамбын тохойноос барьж сугадан, бүр тэврэх гэхэд Жамба, тэврүүлсэнгүй гэдрэг зайлав. Тэр таварцаглаж унасан байдал гаргаж,
- Үүнийг хараач, та минь! Намайг унагаав хэмээн чанга хашгирахад хажуугийн хэрэмнээс түрүүчийн хүн, нэг Шапиндуйн хамт гарч Жамба, тэр хоёр руу ирэв.
- Юу болж хэрүүл маргаан гаргаад байна? Гэж Шапиндуй омогтой асуухад,
- Маргаан болсон зүйл огтгүй. Энэ эрхэм архи их ууснаас хөл дээрээ зогсож үл чадан сөхрөөд өвдсөнөө чимээ гаргав бололтой гээд Жамба явах гэтэл /согтуу/ хүн
- энэ хүн намайг түлхэж унагаав гээд Жамба өөд ухасхийх байдал үзүүлэхэд тэр хоёр араас нь чангааж,
- Та, бид хоёртой хамт яв. Үнэн зөвийг олно гэж цагдах ёсоор захирангуй хэлээд зүүн зүгт гараа дохив. Жамба, ер татгалзсан байдал гаргасангүй. Зориуд ингэж намайг цагдаагийн газар аваачих гэсэн арга зохиосон хэрэг гэж таан цаашид юу болохыг мэдэхээр тэднийг дагав. /Мөнгөн товч/ энэ байдлыг алсаас ажсан ч байж болзошгүй. Тэр мэдээгүй л бол сайн сан. Санаа нь зовохын нэмэр. Эдэнд ямар ч баримт байхх ёсгүй. Нэгжлээ ч гэсэн гутал арай тайлж үзэхгүй байх. Ийм байдал таарахгүй болгоомжилж түлхүүрийг зулгандаа нуусан нв сайн болов. Харин нарийн нэгжвэл тун аюултай, энэ энэ түлхүүрийг надаас олчихвол үйлс харлав гэсэн хэрэг гэж, урд нь хэвийг авч хийлгэсэн Гуямагийн нууцын авдрын түлхүүр илрэх вий гэхээс сэтгэл зовниж ямар аргаар мултрахыг болгоомжлон нэг хэрэмний хаалгаар ороход хүрэн вааран дээвэртэй тоосгон байшин гэрэлтэй харагдав.
Шапиндуй Жамбыг дагуулан нэг тасалгаанд оров. Байшингийн буланд зассан ширээний хажууд япон цэргийн халзандуу, шар царайтай хүн сууна. Ногоон цамц өмссөн, шар эмжээр бүхий голоороо зураастай улаан батлиз дээр талын алтан таван хошуу гурвыг хадсан байв. Жамбыг оруут гилжийн харснаа
- Энэ юун хүн вэ? Яагаад авчирсан юм бэ? гэхэд цагдаа
- Гудамжинд хүнийг түлхсэн гэж товч хариулах нь Жамбад улам ойлгомтой болов.
- Нэр хэн вэ?
- Жамба
- Хаана ажил хийдэг вэ?
- Чунь Дэ-чин пүүсэнд
-Тэнд ажиллаад удаж байна уу.
- Дөрвөн сар гаруй.
- Урьд нь хаана ажиллаж байсан вэ?
- Урьд нь ажиллаж байсан газар хэд хэд бий дээ.
- Та түүнийгээ хэлээч.
. Болно гэхэд тэр япон, цаасан шунамхай тэмдэглэж байх нь харагдана. Би Авга засгийн хошууны Хоргон хаяагийн сүмийн умзад лам Довчингийн дүү дээ. Эцэг минь багад минь нас барж ганцаараа үлдээд Бандид гэгээний хийдийн нэг лам даган авга ах Пүрэвийн байдаг Бадгарын хийд хүрсэн. Бадгарын хийдийн сан жасад бадрын малыг хошуудаас авчрах ажлыг хэдэн жил хийв. Миний намтар энэ юм.
- Таны сайн танилууд ямар хүмүүс хаана байна вэ?
- Бандид гэгээний онцгой яамны зарлага Даш, Харбины Чюдин Кампаны сан эрхлэх ноён Томсон, Авга засгийн хошууны бичээч байсан Чимэд, Түвдийн Гүмбэн хийдийн улаан дабрангийн нярав Дугар, Жанчхүү хотын цагдан сэргийлэхийн ахмад Мура, одоо Осака хотод байгаа. Тоймтойгоос нь эднийг нэрлэх үү дээ.Миний хийж явсан ажлууд маань ч худалдааны пүүс, компаниудын ноёдын, сүм жасын нярав нарын зарц болж тэдний мал сүргийг ав гэсэн газраас авч, хүргэ гэсэн газарт хүргэж байсан л төдий юм шүү дээ. Таньдаг хүн алийг тэр гэх вэ?
- Ахмад Мура машины ослоос сарын өмнө нас барсан та дуулсан биз гэж хэлээд яах бол гэсэн янзтай Жамбын царайг ажихад
- юу? та худал хэлэв. Мура тийм болгоомж алдах хүн биш. Саяхан надад захидал ирсэн юм чинь? Та бүү муу ёрло гэж Жамба дуу алдан босож ирэхэд?
- Эрхэм минь үнэн. Би яалаа гэж ийм аймшигтай үгээр толгох билээ. Та суу! Тайвшир гэв.
- Яасан тоогүй юм болов. Бид хоёр гэмгүй сайхан найзуудсан. Хөөрхий !хөөрхий хайран залуу нас gмьдрал! гээд гэмшин өгүүлэхийг япон дарга ажаад /сайн найз байсан гэдэг нь үнэн байх. Мура архинд дуртай байсан болохоор энд найз ч олон байсан гэнэ лээ. Одоо сайн шалгадаг хэрэг, олигтойхон нэгжье. Орооцолдуулах сэжигтэй зүйл биеэс нь гарч магад гэж горьдон нүдээ жийхийн инээмсэглэсэн янз гарган,
- Эрхэм та ёс горимыг гадарлах биз. Та бага ч гэлээ зохисшүй явдалд өртөн манай цагдах газар ирсэн болохоор зүй дагуу нэгжинэ. Таныг муу хүн гэсэн нь бус? Журам ийм ажгуу. Биедээ авч яваа зүйлээ аваад аль гэв.
- Болно. Эрхэм Наран? Танай журам тийм бол би дагах нь зүй билээ гээд түрүүвч, боодолтой бичиг сэлтээ ширээн дээр тавив. Буут хот дахь японы мэдлийн пүүснээс Жамбыг урамшуулан сайшаасан бичиг, мал хүргэх тухай үнэмлэх зэрэг биедээ зориуд авч явдаг зүйл түүнд байгаа нь учиртай байв.Жамба хүрэм цамц, тэгээд өмдөө тайлах гэтэл, офицер энд тэндээс барьж тэмдчин үеэхэд нь өрөөсөн шаахайгаа тайлав. Дараа нь офицер сандалдаа эргэн сууж, бичгүүдийг уншина.
- Наран ноёдтой бишгүй л учир уулзаж байсан, ийм муухай явдал надад таарч байгаагүй. Танай харъяаны пүүсүүдийн ажилд бие хйрйгүй зүтгэсээр байна. Та ч энэ бичгүүдийг үзэн болгоосон байх. Намайг даанч басамжилж байна гэж Жамба ууртай мэт өгүүлээд хувцасаа өмсөв. Офицер улам нялуун налгинасан этгээд царайгаар,
- Ёс тийм гэдгийг би түрүүн хэлсэн шүү.. .гэхэд Жамбын эгдүү хүрч,
- Сайн танил биш ч ноён Танакийг би мэднэ. Тэр та нартай адилгүй хүн гэж зориуд цухуулгасаныг сонссон офицер, гайхасхийн харснаа /Энэ бас Танакийг энд байхад нүүр учраад авсан хэрэг үү. Ийм хүмүүс заргач байдаг. Хорих уу, байх уу/ хэмээн эргэлзсэнээ хажуу дахь Шапиндуйд,
- Энэ эрхмийг шоронд хий. Маргааш асуудлыг шийднэ гэв. Шапиндуй, Жамбыг шууд авч гаран хэрэмний булан дахь жижиг байшингийн хаалгаар доош бууж нэгэн өрөөг онгойлгон түлхэж оруулав. Хаалга чихран хав хийж, түлхүүр харчигнан цоожлоход Жамбын дотор сэрүү оргих шиг болно. Өрөө харанхуй, юу ч үл харагдана. Гараа алдлан тэмтрэхэд хов хоосон, зөвхөн ганц хүн суух зайтай ба сандлын модыг ханатай нь бэхлэжээ.
Давчуу зэврүүн хонгил тул хүн удаан тэсэх аргагүй мэт санагдана. /Яагаад ингэв, Эд зориуд далим гарган хорив бололтой, юм бүхэн сэжиг авахгүйгээр явагдаж байгаа, тэр нь тийм байсан гэх сэтгэлд сэвтэй зүйл анадад бодогдохгүй юм. Паспорт жинхэнэ ёсоор авсан эндхийнх. Баатар минь зүгээр байгаа даа. Түлхүүрийн хэвийг тун сэжиглэхээргүй үед авсан байна билээ. Онцгой яамныхан нэг л сэжиг авсан бол түүнийгээ хүлээлгэх гээд эрүүдэж алдаг новшууд даа. Намайг суллахгүй бол байдал хүнд болно. Ямар нэг аргаар эндээс гарчихъя. Эд, надад ямар нэг тулгах баримт байхгүй болохоор аргаа барь жнамайг туршиж байж ч болзошгүй. Юу ч гэсэн эдэнтэй тун бодлоготой үзэлцэнэ дээ, хэмээн бодон байтал нэг хүн хаалга нээн, Гараад ир! гэв. Жамба аажуухан гарав. Цагдаа Жамбыг дагуулан түрүүчийн тасалгаанд аваачихад офицер ганцаараа сууж байснаа, Жамбыг цоргисон харцаар улнаас толгой хүртэл тун зэвүүн ажих нь энэ хүн ямар байдалтай байна гэж сонжсоных агаад Жамбын царайд огт цочирхож тэвдсэн байдал илрээгүйд тэд гайхав.
- Болсон явдал тодорхой учир таныг хорихоо азная. Та гудамжинд хүниэй маргах чинь зөв биш ээ. Энэ удаа таныг явуулъя. Тав хоногийн дараа дуудна. Саадгүй ир. . . Тэр үед энэ асуудлыг шийднэ гэхэд
- Миний буруу юм ч үгүй дээ. Тэр ойчсон хүнийг түшээд аваагүй нь сайшаалтай юм биш. Ёс горимыг сайн мэдэх хүндэт наран ноён та бүх асуудлыг зүйд нийцүүлэн зөвөөр таална гэж өчүүхэн би итгэж байна гэхийг сонссон япон дарга,
- За ийм байна хэрхэхийг дараа мэд. Та явж болно гэх нь өөрийн зорьсонд хүрэв гэж цаанаа додгор байгаагийн учир бол, энэ хүн хаана юу хийж байсан, хэн хэнийг таньдагаа бүгдийг хэлэв.
Бадгарын хийдийн нярав Дүрэвийн дүү Жамба гэгч Жанчхүүгийн нэг пүүсэнд ажилладаг гэсэн бичиг өнөөдөр тэндхийн салбараас ирсэн гэнэлээ. Бусдыг нь шалгахад юу байх вэ. Ноён Гуяма, намайг сэжигтэй зүйл түүнээс олоогүйд харамсаж байгаа даг. Тулгах юмгүй хүнийг хориод дэмий гэж тэр хаширлав. Энэ байдлыг мартагнуулаад. Хэд хоногийн дараа шилийг нь сэтэртэл харна. Тэгэхэд бидний гарт ороод ирнэ. Үхсэн Мурагийн нэрийг барих нь нэг л сэжигтэй байна. Гайгүй, учрыг олох юмаа чамаас асууж мэдэв гэж сэтгэл ханснаас тэгж ээ.
Цаг орой болсон тул гудамжинд гарахад хүн цөөн байв. /Мөнгөн товч/ гуравдах болзоот газарт байх ёстой. /Эд одоо дагаад байхгүй биз. Юу ч гэсэн тун анхааралтай явах цаг болжээ. Миний танилуудыг шалган мэдэхэд тав байтугай хэдэн тав хоног болно. Миний танилууд, төрхийг минь гаргаад өгнө тэгээд дуусна шүү дээ. Үүний тухайд хүрэхгүй би амжих нь амжина. Яарч урхинд орчих ул мөр үлдээхгүй л байвал ялц л таарна хэмээн бодсоор орчноо ажин аажуу алхав. Саргүй харанхуй тул хэрмнүүдийн хаалган дээрх гэрэл гудамжийг гэрэлтүүлэх боловч гудамжны хэсэг газар сүүтэртэн харлана. Жамба, явган явж туршъя. Мөнгөн товчтой уулзах газар очиход хориод минутын хугацаа болно. Энэ завсар сэжиг авах юм таарвал шууд байшиндаа очно гэж шийдэв. Мөнгөн товчтой уулзах хоёр дахь болзоот газар хэдэн алхмын тэртээ байв түүнийг тойрон цаад талд байгаа гоёл чимэглэл хийдэг газрын хаалганд тулаад эргэхэд гойд сэжиглэмээр зүйлгүйд баярлаж зүүн хэрэмний буланд Мөнгөн товчтой халз учирав.
- Дүү минь сайн уу?
- Сайн
- Ажил үйлс бүтэмжтэй биз
- Бүтэмжтэй
- Түлхүүр бэлэн болсон гээд хоёр янзын түлхүүр гарт нь атгуулав.
- Найвдартай биз.
- Найдвар бий.
- Дайны үе хийх ажлын нууц заавар гэвч бчигдөр ирсэн маш сайн нууцалж байгаа
- Энэ л хамгийн чухал. Хоёр дахь болзоот газар нөгөөдөр цагтаа очно шүү. Маш болгоомжтой ажилла! Хэрэв болзоонд ирээгүй байвал гурав дахьдаа очоорой.Сүүл сайн ажаарай. Чамайг арай тэгэхгүй биз.
- За ойлголоо. Манёвирын товлосон өдөр хэвээрээ юу?
- Хэвээрээ
- Төлөвлөгөөнд ямар өөрчлөлт орохыг анхаараарай
- Тэгнэ
- Дараачийн уулзалт тавтай болно байх. Өнөөдөр яарах учир надад таарав. Би одоо гэртээ очно баяртай! болгоомжил! гээд Жамба ирсэн гудамжаар шулуун явснаа Да Мэн –Гүнс /Их Монгол Хоршоо/ чиглэн дэргэдүүрээ цуван зөрөх хүмүүсийг сэм ажсаар явав.
***
Жанчхүү хотын Дун Ан-Ши гэдэг гудамжны нэг цэнгээний газар Жамба орж баруун захаасаа гурав дахь ширээн дээр суув. Ширээн дээрх хоолны зэсийг унших завсар хаалга руу хялам харахад дотны нэг танил нь орж ирэв. Тэр Жамбын суусан ширээг шууд чиглэн ирж
- Таны энд хүнтэй үү?
- Үгүй.
- Сууж болох уу?
- Болно. Болохгүй яахав гэв.
Танил хоолны зэсийг авч харах зуур
- Та сайн уу?
- Сайн. Та сайн уу?
- Болгоомжтой ирэв. Сэтгэл зовох юмгүй. Тийм бол сайн гэв.Хоол зөөгч залуухан эрэгтэй хятад, зассан ширээнүүдийн хоорондуур сүлжин хайвганасаар ирж,
- Ямар хоол таалагдах вэ? гэж хятадаар асуухад,
- Цөм сайхан хоол байна. Нэг таваг шөл, өндөгтэй хуурга гэв.
- Таваг шөл байцаатай хуурга авна гэж танил хэлэхэд үйлчлэгч хоолны нэрсийг гуаглах мэт өгүүлж эргэв.
- Да тун хотын арван хоёр дугаар тусгай бригадын тавдугар сумангийн нэг цэрэгтэй ярилцвал: тэнд төмөр замаар японоос цэрэг зэвсэг нэмэн ирсээр байгаа гэнэ. Саяхан буутын танзын дивиз, нэгдүгээр морин бригад, Манжуураас ирсэн явган цэргийн хорооны хамтран Дунд гүний нутагт Орос, Монголын цэрэгтэй байлдахад бэлтгэх хээрийн сургууль хийжээ гэж танил шивгэнэн хэлэв.
- Аа тийм үү? Сонин л зүйл юм.
- Буутад шалгалт тун нарийн болж, Дун-И чин буудалд бууж гурав хонов. Түүхий эд худалдаалах нэрийдлээр японы тагнуулын ажил хийдэг Го Сун-Ши гэдэг нэг сүрхий пүүс гараад ирсэн байна.
- Бас л сонин гэж Жамба урамтай хэлэв.
- Маргааш Завсар хот явна. Таны захьсныг бэлэн болгоно гэж хоолоо идэх зуур өгүүлээд
- Та тавтай хооллоорой. Би явъя.
- Тэг ! тэг! Бүх зүйл урьд тохиролцсоноороо, өөрчлөгдөхгүй гэж Жамбыг хэлэхэд,
- За! гээд танил явав.
- Таны энд хүнтэй үү?
- Үгүй.
- Сууж болох уу?
- Болно. Болохгүй яахав гэв.
Танил хоолны зэсийг авч харах зуур
- Та сайн уу?
- Сайн. Та сайн уу?
- Болгоомжтой ирэв. Сэтгэл зовох юмгүй. Тийм бол сайн гэв.Хоол зөөгч залуухан эрэгтэй хятад, зассан ширээнүүдийн хоорондуур сүлжин хайвганасаар ирж,
- Ямар хоол таалагдах вэ? гэж хятадаар асуухад,
- Цөм сайхан хоол байна. Нэг таваг шөл, өндөгтэй хуурга гэв.
- Таваг шөл байцаатай хуурга авна гэж танил хэлэхэд үйлчлэгч хоолны нэрсийг гуаглах мэт өгүүлж эргэв.
- Да тун хотын арван хоёр дугаар тусгай бригадын тавдугар сумангийн нэг цэрэгтэй ярилцвал: тэнд төмөр замаар японоос цэрэг зэвсэг нэмэн ирсээр байгаа гэнэ. Саяхан буутын танзын дивиз, нэгдүгээр морин бригад, Манжуураас ирсэн явган цэргийн хорооны хамтран Дунд гүний нутагт Орос, Монголын цэрэгтэй байлдахад бэлтгэх хээрийн сургууль хийжээ гэж танил шивгэнэн хэлэв.
- Аа тийм үү? Сонин л зүйл юм.
- Буутад шалгалт тун нарийн болж, Дун-И чин буудалд бууж гурав хонов. Түүхий эд худалдаалах нэрийдлээр японы тагнуулын ажил хийдэг Го Сун-Ши гэдэг нэг сүрхий пүүс гараад ирсэн байна.
- Бас л сонин гэж Жамба урамтай хэлэв.
- Маргааш Завсар хот явна. Таны захьсныг бэлэн болгоно гэж хоолоо идэх зуур өгүүлээд
- Та тавтай хооллоорой. Би явъя.
- Тэг ! тэг! Бүх зүйл урьд тохиролцсоноороо, өөрчлөгдөхгүй гэж Жамбыг хэлэхэд,
- За! гээд танил явав.
***
Гуяма өөрийн санаачилгаар /Шарга уул/ гэдэг сүржин нэрийн дор явуулсан ажил нь бүтэл зэхий болсноос хойш шууд хэлэхгүй боловч санаагаар унасан нь Баатарт мэдэгдэнэ.
- Гуяма, албан тасалгаандаа ч тухтай суухаа больж орон гаран явна. Тэр Сазэ-гээс бүр хэтрээд ахиухан халамцуулах юманд хорхойшиж аян шалтаг таарвал цаашаагаа арилдаг болсонд Баатар гайхсангүй. Нэг өдөр Гуяма,
- Баатар аа! Би чамд итгэдэг. Чамайг хүний мөсөөр сайн гэж мэднэ. Би удахгүй эндээс явна. Дүүрчээ Чи яахав. Миний оронд ирэх ноёнтой цуг ажиллах болно.Надад ажил хийх дур алга. Одоо би явлаа. Ноёд асуувал хот дотор ажилтай гээрэй гэж царайчлангуй өгүүлэв.
- За тэгье! . Яалаа гэж би танд муу юм хийх вэ? Би хар амиа ер нь боддоггүй шүү гэхэд
- Тийм ээ би тэгж боддог гээд Гуяма хаалга хүрч гараа өргөн мэхэлзэнгээ шалавхан гарч одов. Өнөөдөр бурхны мэндэлсэн өдөр гэж шалтаг олсон ажээ. Баатар удалгүй тасалгаанаасаа гарч хэрмэн дотуур харуулуудтай элдвийг хөөрөн явав. Гуяма сураггүй.
- Гуяма ноён үзэгдэв үү. Одоо ирнэ гэсэн юмсан гэж гаднаас орж ирсэн зарлагаас асуухад
- Люй-Гуаны цэнгээний газраас хөл дээрээ тогтож чадамгүй гараад .. .явчихна лээ. Тэр ирэхгүй гэхэд Баатар тэр /буянаа эдлэхээр Футаба руу явж гэдгийг гадарлав. Зарлага нэг боодолтой түнтгэр юм авч явна. Эдний байдал одоо нэг дотроо халаацгаах нь гэж бодуут
- Гуяма ноён тэгж /жаргаж/ яваа юм бол бид ч . . . Бурхны төрсөн өдөр...гэсэн үг цухуйлгаад хэзээний балгах дуртай дэрдгэр хөх харуул инээмсэглэн шүлсээ залгиж
- Ёстой. Нэг юм бий гайгүй. Та жаахан азнаад ирээрэй ! гэв.
- За тэгье. Надад ажил байна. Та нар эхэлж л бай гэж ташуур өгөв.
Баатар тасалгаандаа орж нэг хэсэг чимээгүй чагнан азнавал харуулын хэд тасалгаанаасаа гарах шинжгүй байв. Нарангийнхан уван цуван гарсаар хамгийн сүүлд аж ахуй эрхэлсэн хижээл наран гарах нь харагдав. Баатар нуусан түлхүүрээ Гуямагийн нууц авдарт тааруулав. Яг таарчээ. Утас дуугарав. Баатар харилцуурыг авбал үүдний харуул
- Та ирээч нарангууд цөм явчихсан шүү гэв.
- Би одоо очно эсвэл нэг хундага юм надад авчирч гялайлгана уу гэхэд
- Яах юм вэ? өөрөө ирээч гэв. Нууцын авдрыг нээв. Ямар зүйлийн зураг авах болохоо мэдэх болохоор ширээн дээр тавьж зургийг дарж эхлэв
./Ээж/-ийн өгсөн даалгавар биелжээ. Квантун цэргийн жанжин штабын тагнуулын албаны чухал бичгээс дараад авмаар санагдана. Гуяма бас л тэмдэг тавьжээ. Алдаа гарч болно гэж бодоод бичгийг байснаар хийгээд авдрыг хаатал хөлийн чимээ ойрхон гарав. Цоожилж амжсангүй. Баатар хаалга руу очиж гарах гэтэл холбооны ажил хариуцсан япон залуу байлаа.
- Баатар аа ! Баруун Сөнөд рүү Таза-тай ярьж өгөөч! Өчигдөр ирүүлнэ гэсэн хоёр хүний хариуг. .. гэхэд
- Болно. Одоохон харуул дээр очоод би эргэж яръя гээд Баатар гарч хаалгаа хаавал тэр зөвшөөрч өөрийн өрөө рүүгээ явж оров. Баатар дорхноо эргэж тасалгаандаа орж авдрыг цоожлов.
- Гуяма, албан тасалгаандаа ч тухтай суухаа больж орон гаран явна. Тэр Сазэ-гээс бүр хэтрээд ахиухан халамцуулах юманд хорхойшиж аян шалтаг таарвал цаашаагаа арилдаг болсонд Баатар гайхсангүй. Нэг өдөр Гуяма,
- Баатар аа! Би чамд итгэдэг. Чамайг хүний мөсөөр сайн гэж мэднэ. Би удахгүй эндээс явна. Дүүрчээ Чи яахав. Миний оронд ирэх ноёнтой цуг ажиллах болно.Надад ажил хийх дур алга. Одоо би явлаа. Ноёд асуувал хот дотор ажилтай гээрэй гэж царайчлангуй өгүүлэв.
- За тэгье! . Яалаа гэж би танд муу юм хийх вэ? Би хар амиа ер нь боддоггүй шүү гэхэд
- Тийм ээ би тэгж боддог гээд Гуяма хаалга хүрч гараа өргөн мэхэлзэнгээ шалавхан гарч одов. Өнөөдөр бурхны мэндэлсэн өдөр гэж шалтаг олсон ажээ. Баатар удалгүй тасалгаанаасаа гарч хэрмэн дотуур харуулуудтай элдвийг хөөрөн явав. Гуяма сураггүй.
- Гуяма ноён үзэгдэв үү. Одоо ирнэ гэсэн юмсан гэж гаднаас орж ирсэн зарлагаас асуухад
- Люй-Гуаны цэнгээний газраас хөл дээрээ тогтож чадамгүй гараад .. .явчихна лээ. Тэр ирэхгүй гэхэд Баатар тэр /буянаа эдлэхээр Футаба руу явж гэдгийг гадарлав. Зарлага нэг боодолтой түнтгэр юм авч явна. Эдний байдал одоо нэг дотроо халаацгаах нь гэж бодуут
- Гуяма ноён тэгж /жаргаж/ яваа юм бол бид ч . . . Бурхны төрсөн өдөр...гэсэн үг цухуйлгаад хэзээний балгах дуртай дэрдгэр хөх харуул инээмсэглэн шүлсээ залгиж
- Ёстой. Нэг юм бий гайгүй. Та жаахан азнаад ирээрэй ! гэв.
- За тэгье. Надад ажил байна. Та нар эхэлж л бай гэж ташуур өгөв.
Баатар тасалгаандаа орж нэг хэсэг чимээгүй чагнан азнавал харуулын хэд тасалгаанаасаа гарах шинжгүй байв. Нарангийнхан уван цуван гарсаар хамгийн сүүлд аж ахуй эрхэлсэн хижээл наран гарах нь харагдав. Баатар нуусан түлхүүрээ Гуямагийн нууц авдарт тааруулав. Яг таарчээ. Утас дуугарав. Баатар харилцуурыг авбал үүдний харуул
- Та ирээч нарангууд цөм явчихсан шүү гэв.
- Би одоо очно эсвэл нэг хундага юм надад авчирч гялайлгана уу гэхэд
- Яах юм вэ? өөрөө ирээч гэв. Нууцын авдрыг нээв. Ямар зүйлийн зураг авах болохоо мэдэх болохоор ширээн дээр тавьж зургийг дарж эхлэв
./Ээж/-ийн өгсөн даалгавар биелжээ. Квантун цэргийн жанжин штабын тагнуулын албаны чухал бичгээс дараад авмаар санагдана. Гуяма бас л тэмдэг тавьжээ. Алдаа гарч болно гэж бодоод бичгийг байснаар хийгээд авдрыг хаатал хөлийн чимээ ойрхон гарав. Цоожилж амжсангүй. Баатар хаалга руу очиж гарах гэтэл холбооны ажил хариуцсан япон залуу байлаа.
- Баатар аа ! Баруун Сөнөд рүү Таза-тай ярьж өгөөч! Өчигдөр ирүүлнэ гэсэн хоёр хүний хариуг. .. гэхэд
- Болно. Одоохон харуул дээр очоод би эргэж яръя гээд Баатар гарч хаалгаа хаавал тэр зөвшөөрч өөрийн өрөө рүүгээ явж оров. Баатар дорхноо эргэж тасалгаандаа орж авдрыг цоожлов.
No comments:
Post a Comment