Юан улсын үед Монголын түүх бичлэг хамгийн далайцтай хөгжсөн үе гэж үздэг. 1264 оны 2-р сард Хубилай хаан улсын түүх зохиох эрдэмтдийг сонгон авч "Улсын түүхийн хүрээлэн" байгуулах зарлиг буулгасан. Түүх зохиох газар буюу хүрээлэнг монгол эрдэмтэн удирдаж Монголын түүх, Монгол төрийн зүтгэлтний намтар, үйл ажиллагааг янз бүрийн сурвалж ашиглан боловсруулж байжээ.Гэвч тэр үед хятадын нөлөө зугуухан гүнзгийрч Күнзийн сургаал мөн бурхны шашны үзэл санаа түүх бичлэгт нөлөөлж байлаа. Юан улсын эхэн үед монгол бичгийг хэсэг зуур хориглож дөрвөлжин бичгээр албан хэрэг хөтлөх, зохиох, түүх зохиохыг төрөөс шаардаж байлаа. Гэвч дөрвөлжин бичиг зохиомжийн хувьд хэдийгээр шинэ зүйл байсан боловч монгол хэл, аялгуунд төдийлөн тохирохгүй, түүх зохиох, төрийн хэрэг хөтлөхөд зохимжтой бус байлаа.
Хятад түшмэлийн саналаар хятад үсгээр Монголын түүхийг бичих, зарим монгол сурвалжийг хятад руу орчуулах, төрийн сайд түшмэдэд дөрвөлжин бичгээс гадна хятад бичиг заалгаж байлаа. Юан улсын түүхийн хүрээлэнд бичгийн олон түшмэл байсны ихэнхи нь монгол хэлийг сайн мэдэхийн зэрэгцээ эртний болон хятад хэл төгс эзэмшсэн нь цөөнгүй байлаа .
Монгол түүхчид эртнээс эхлэн Монголчуудын түүхийг судлахдаа Хятад сурвалжид тулгуурлах ёстой гэж үзэж байсан. Түүхийн хүрээлэнгийн өргөн айлтгасны дагуу 1282 онд Сыма Цяны зарим бүтээлийг "Түн-Жан-Ам" монголчилж, уйгаржин, дөрвөлжин үсгээр барласан байна .
1312-1320 онд Монголын нууц товчоог хятад хэлнээ орчуулж "Богд баатар анхан байгуулсан тэмдэглэл" гэж нэрлэсэн байна . Юан улсын үед улсын сударч (бичиг хэргийн ажилтан) хэмээх өдөр тутмын хэрэг явдлыг төрийн түшмэдийн заавраар хөтлөдөг тусгай хүмүүс ажилладаг байлаа. Юан улсын дунд үеэс сударчийн үүрэг бага зэрэг цалгардаж өдөр дараалан хөтлөх нь тасалдсан гэж хятад түүхчдийн бүтээлд тэмдэглэгдсэн байдаг. Энэ нь хожмын түүхчдэд Монголын түүхийг боловсруулахад нь бэрхшээл бий болгосон үйл ажиллагаа хязгаарлагдсан боловч түүхчдийн 1 тасралтгүй гарсаар байлаа. 1260-1310 оны хооронд Монголын төрийн түүx боловсруулах бэлтгэл (орчуулах , сурвалжийг илрүүлэх) бүрэн хангагдаж хэд хэдэн хаадын намтрыг үндсэндээ боловсруулж дууссан байна . 1311 оноос хойш түүхийн хүрээлэн улсын түүх, хаадын түүх боловсруулах ажлаа үргэлжлүүлэхийн зэрэгцээ гавъяат сайд нар, хатдын түүхийг шинээр боловсруулж эхэлсэн байна.
Юан улсын үед Монголын түүхээр ялангуяа намтар судлалын чиглэлээр ихээхэн бүтээл бэлтгэсэн боловч зарим нь тухайн үедээ хэвлэгдэж чадаагүй данс, бичгийн сан хөмрөгт хадгалагдан үлдсэн байна.
Хожуу үеийн хятадын эрдэмтэд Юан улсын үед боловсруулж бэлтгэсэн тэдгээр хэрэглэгдэхүүнүүдийг ашиглаж "Юан улсын түүх" хэмээх томоохон бүтээлийг бичсэн байна ."Юан улсын түүх" буюу "Юан ши" нь нийтдээ 210 дэвтэрээс бүрддэг. Хэдийгээр хятад түүхчид энэ номыг гаргасан боловч чухамдаа Юан улсын үед боловсруулсан бэлэн зүйл байсан ба түүнийг хятадын түүхчид ашиглаж , зарим нэг зүйлийг нэмж , хятад төвийн их үзлийг сурталчилж, үнэмшүүлэхэд ашигласан байна .
Юан ши-г нилээд хожуу үед буюу Богд хаант Монгол улсын үед Далай Чойнхор вангийн хошууны засаг ноён Цэдэнсoднoмын санаачлагаар Монголч эрдэмтэн Чимэдийн Дэмчигдорж буюу Дандаа монголчлон 1920-иод оны эхээр дуусгасан байна. / Нийтдээ 30-аад жил орчуулсан /
_
_
mongraphy.blog.banjig.net
No comments:
Post a Comment